Uyku da Kişiye Özel

Uyku da parmak izi gibi kişiye özeldir. Ayrıca yaşamın yemek, su, nefes gibi olmazsa olmazlarındadır. Sağlık ve en iyi şekilde yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli olan yaşamsal bazı fonksiyonlar yalnızca uyku sırasında yerine getirildiği unutulmamalıdır.

Dr. Hayal Toktaş

Nöroloji Uzmanı

Uyku parmak izi gibi kişiye özel tanımlanabilir. Kişiye özel günlük uyku alışkanlığı ötesine geçen her türlü kısa uyuma, uykuya dalamama, uykuyu sürdürememe ya da aşırı uyuma halleri uyku bozuklukları olarak tanımlanır.

Beynin birçok kısmı tarafından kontrol edilen çeşitli evreler içeren uyku, karmaşık bir süreç içerir. Sağlıklı uyku bu evrelerin yeterli sürelerde gerçekleşmesi ile sağlanabilir.

En sık karşılaşılan uyku bozuklukları:

• İnsomnia: Günlük pratikte en sık karşılaşılan uyku bozukluğudur. En az 3 ay devam eden, haftada en az 3 gece yaşanılan, gecede 3 veya daha fazla uyanmaya sebep olan uyuyamama durumudur. Uykusuzluk, gündüze yansıyan gündüz uyuklama hali, sinirlililik, dikkat dağınıklığı, kaygı bozukluğu, konstantrasyon güçlüğü ve uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması gibi belirtiler ile kendini gösterir.

• Uykuda solunum bozuklukları: Laboratuvarlarda uyku testlerinin en sık uygulandığı hasta grubu uykuda solunum bozukluğu oluşturur. Tıkayıcı uyku apne sendromu tablosu nedenidir. Horlama, uyku apnesi, gündüz aşırı uyuklama hali ile kendini gösterir. Tedavi edilmediği taktirde ilerleyen dönemde yüksek tansiyon, kalp, beyin damar hastalıkları, obezite-metabolik sendrom gibi birçok hastalık için risk faktörü oluşturur.

• Huzursuz bacak sendromu: Genellikle akşam saatleri ya da uykuya dalmadan önce ortaya çıkan, tarifi zor bacaklarda ağrı, huzursuzluk, yanma, karıncalanma hissi ile birlikte şikayetlerle kendini gösterir. Bacakların hareket etmesi ile ortadan kalktığı hareket bozukluğu olarak bilinir. Altta yatan sekonder nedenlerin araştırılması ve uygun ilaçlar ile tedavi edilmesi gerekir.

• Parasomniler: Genelde çocuklukta başlayıp, erişkin çağda da devam edebilen uyurgezerlik, uyku terörü gibi uyku esnasında ortaya çıkar. Anormal motor davranışlar ile karakterize bozukluktur. Aynı zamanda erişkin çağda ortaya çıkabilen REM uykusu davranış bozukluğu gibi birtakım parasomniler de ileride ortaya çıkabilecek parkinson ve benzeri sendromların habercisi olabilir. Parasomni yakınması olan her çocuk ya da erişkinin mutlaka nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilip, uyku testi planlaması yapılması gerekir.

• Hipersomniler: Altta yatan herhangi bir hastalığa bağlı olmadan ortaya çıkabilir. Narkolepsi-katapleksi gibi tanı kriterleri belirlenmiş sendromlar şeklinde de karşımıza çıkabilir.

Uyku bozukluğu tedavi edilebilir mi?

Uyku bozukluklarına primer ya da sekonder etkenlerin sebep olabilir. Birincil etkenler parasomniler ya da uyku apnesi gibi durumlardır. Uyku ayrıca ikincil etkenler arasında yer alan psikolojik, metabolik, ilaç kullanımı, vardiyalı çalışma, iş koşulları gibi birçok faktörden etkilenebilir. Uyku ile ilişkili herhangi bir yakınması olan kişinin mutlaka özel eğitim almış nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir. Gerekli görüldüğü takdirde uyku testine de başvurulur. En az 6 saat süre ile kişinin spontane uykusu esnasında birden çok parametrenin birlikte değerlendirildiği kayıt olan test ertesi gün değerlendirilir. Kişinin uyku paterni ve olası uyku bozukluklarının tanısı konulabilir. Tedavide tipine göre kişinin uyku alışkanlıkları değerlendirilir. Var ise uyku hijyen bozukluğu düzeltilir. Aynı zamanda gerekli medikal tedaviye de başvurulur. Uykuda solunum bozukluğu olan hastalarda ise solunum cihazları ile tedavi mümkün olur.

9 maddede uyku hijyeni

1. Her akşam aynı saatte yatılması.
2. Her sabah aynı saatte kalkılması.
3. Sabah uyanınca yataktan çıkılması.
4. Gün içinde normal bir fiziksel ve zihinsel aktivitede bulunulması.
5. Uyku gelince yatağa gidilmesi.
6. Uykuya dalamayınca yataktan çıkılması.
7. Yatak odasının ses ve ışık yönünden izolasyonunun yapılması.
8. Kahve, çay, alkol, sigara gibi faktörlerin düzenlenmesi.
9. Gündüz uyunacak ise 12.00 ile 14.00 arasında en fazla 45 dakika olacak şekilde şekerleme yapılması.