5271 sayılı Ceza muhakemesi kanunu birinci bölümünde ele alınan “Uzlaştırma” kısmı madde 253’te düzenlenmiştir. Biz bu yazımızda 253. madde kapsamında uzlaştırma kapsamındaki suçları inceleyeceğiz. Çünkü CMK 253 Maddenin devamı fıkralarında suçların hangi durumda uzlaştırılamayacağı düzenlenmiştir. Bu sebeple ki diğer fıkraları okumanın faydası olacaktır. Örnek olarak ;
Madde 253 / 3
(3) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, (…)(1)cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez.(Ek cümle: 26/6/2009 -5918/8 md.) Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
bu düzenlemeye göre uzlaşma kapsamında olan bir suç dahi olsa cinsel dokunulmazlığa karşı işlenmiş bir suç ile birlikte işlendiyse uzlaştırma kapsamına alınamayacağı belirtilmiştir. Bu sebeple Madde 253 tüm fıkralarını bilmek ve buna göre hareket etmek önemlidir.
Şimdi uzlaşma kapsamına giren suçlar bakımından Ceza muhakamesi kanunu 253 / 1. fıkrasına göre 24 Ekim 2019 da yayımlanan Resmi gazeteye göre son eklenen suçlarla birlikte yeniden yazı düzenlenmiştir;
- (1) Aşağıdaki suçlarda, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulur:
a) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar.
b) Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
2. Taksirle yaralama (madde 89),
3. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Tehdit (madde 106, birinci fıkra),
4. Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
5. (Ek:17/10/2019-7188/26md.)(2)İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde 119, birinci fıkra (c) bendi),
6. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Hırsızlık (madde 141),
7. (Ek:17/10/2019-7188/26 md.)(2)Güveni kötüye kullanma (madde 155),
8. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Dolandırıcılık (madde 157),
9. (Ek:17/10/2019-7188/26 md.)(2)Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),
10. Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
11. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239),
suçları
c) (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar.
şeklinde belirtilmiştir. Kesin uzlaştırma kapsamında olan suçlar 253/1-b fıkrasında belirtişmiş iken 253/1-a fıkrası ise “ Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar” olarak belirttiği ve tek tek saymadığı suçları saymak gerekmektedir. Aşağıda sıralayacağım suçların yenilenmesi göz önüne alınmalıdır. Buna göre ;
a) Bir Türk vatandaşının 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında işlediği, Türk Kanunlarına göre aşağı sınırı 1 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlar (m. 11/2),
b) Bir yabancının 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk Kanunlarına göre aşağı sınırı en az 1 yıl hapis cezasını gerektiren yabancı ülkede Türk vatandaşının veya Türk Kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlediği suçlar (m. 12/2),
c) Kasten yaralama suçu (üçüncü fıkra hükmü hariç m.86/1-2; 88),
d) Taksirle yaralama suçu (m.89),
e) Tehdit (m.106/1),
f) Konut dokunulmazlığının ihlali suçu (m.116),
g) İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu (m. 117/1),
h) Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (m. 123),
ı) Kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen hali hariç hakaret suçu (m. 125-131),
i) Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (m.132, 139),
j) Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (m. 133, 139),
k) Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (m. 134, 139),
l) Hırsızlık suçu (m.141, 144),
m) Kullanma hırsızlığı suçu (m. 146),
n) Yağma suçunun kişinin bir hukuki ilişkiye dayanan alacağını tahsil amacıyla işlenmesi halinde tehdit veya kasten yaralama suçuna ilişkin hükümlerin TCK. m. 106/1, 86/1,2 uygulanması hali (m. 150/1),
o) Mala zarar verme suçu (m.151),
ö) Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (m. 154/1),
p) Güveni kötüye kullanma suçu (m. 155/1),
r) Bedelsiz senedi kötüye kullanma suçu (m. 156/1),
s) Dolandırıcılık (m.157) ve dolandırıcılığın nitelikli halleri kapsamında da olsa bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi (m. 159),
ş) Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (m. 160),
t) Yağma ve nitelikli yağma hariç malvarlığına karşı işlenen suçların haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin yahut aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin veya aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına işlenmesi hali (m. 167/2),
u) Açığa atılan imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209/1),
ü) Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (m. 233/1),
v) Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (m.234),
y) Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması suçu (dördüncü fıkra hariç, madde 239).
z) Yabancı devlet temsilcisine karşı işlenen hakaret suçu (m.342/2).
gibi suçlar şikayete bağlı suçlar kapsamında bulunmaktadır. Şunu da belirtmek gerekirse her ne kadar bu suçlardan biri işlenmiş olduğu düşünülsede şikayet olmadan adli makamların re’sen harekete geçmesi ve soruşturma başlatması hukuksuz olacaktır. Bu suçların işlenmesi şikayete bağlı ve 6 aylık şikayet zamanaşımı süreleri bulunmaktadır.
Çocuk suçlular yönünden uzlaştırmanın kapsamı
Suça sürüklenen çocuklar yönünden, uzlaştırmanın kapsamı genişletilmiştir. Gerçekten 253 üncü maddenin 1 inci fıkrasına 24.11.2016 tarih ve 6763 sayılı Kanunun 34 üncü maddesiyle eklenen (c) bendi uyarınca; mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda, bunların resen yahut takibi şikayete bağlı olmasına bakılmaksızın uzlaştırma mümkündür.