Vakıf Nedir Nasıl Kurulur? sorusunun cevabını verelim; gerçek kişilerin yani bireylerin veya tüzel kişilerin yani kurum veya kuruluşların yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleri ile oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Vakıf ile bir hizmetin gelecekte de devamını sağlamak için insanların kendi istekleri doğrultusunda ancak resmi işlemlerle bir mal veya mal topluluğunun ya da bunların gelirinin belli bir amaca tahsis edilmesidir.
Vakıf kurma işlemi iki farklı hukuki şekilde yapılabilir;
Resmi senetle vakıf kurulması bir kişinin sağlığında belirli malvarlığı ile resmi senede bağlı olarak vakıf kurulmasıdır. Vakfedenin, sağlığında hüküm ifade etmek üzere vakıf kurabilmesi için vakıf kurma iradesi resmi senede bağlanmalıdır. Resmi senedi noterler düzenleyecektir. Resmi senet Noterlik Kanunu 89. maddesine göre ‘düzenleme şeklinde’ yapılmalıdır.
Resmi senetle vakıf kurma işlemi temsilci aracılığıyla yapılabilmektedir. Resmî senetle vakıf kurma işleminin temsilci aracılığıyla yapılması, temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olmasına ve bu belgede vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirlenmiş bulunmasına bağlıdır.
Vasiyetname ile vakıf kurma vakfedenin ölümünden sonra hüküm ifade edecek şekilde vakıf kurulmasıdır. Vasiyetname ile vakıf kurulması ölüme bağlı tasarruf yoluyla gerçekleşir. Vakıf kurma iradesinin yer alacağı şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflar vasiyetnamedir.
Vakıf; resmi vasiyetname, el yazısı ile vasiyetname veya sözlü vasiyetname ile kurulabilir. Mirasbırakan, terekesinin tasarruf edilebilir kısmının tamamını veya bir bölümünü özgülemek suretiyle vakıf kurabilir. Vakıf, ancak kanun hükümlerine uyulmak koşuluyla tüzel kişilik kazanır
Vakıf kurma işleminin miras sözleşmesinde yer alması halinde, vakıf kurma işlemi açısından miras sözleşmesi, vasiyetname olarak hüküm ifade eder. Vasiyetname ve miras sözleşmesi farklı hukuki kavramlardır. Miras sözleşmesi ile ilgili daha detaylı bilgi için Farah Hukuk internet sitesindeki ‘Miras Sözleşmesi Nedir ve Şartları Nelerdir?’ adlı makaleyi inceleyebilirsiniz.
Vakıf malvarlığı değerlerinin belirli bir amaca tahsisi ile kurulur. Vakfın amacının sürekli olması gerekir. Geçici amaçlarla vakıf kurulamaz.
Vakfın amacı vakıf kuran tarafından hukuk düzenin sınırları içerisinde kaldığı sürece serbestçe belirlenir. Yani vakfın amacının cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlâka, millî birliğe ve millî menfaatlere aykırı veya belli bir ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek amacıyla vakıf kurulamaz. Bu nitelikteki bir amaca sahip vakfın tescil edilmesi halinde vakıf tüzel kişilik kazanamaz. Amacı imkansız olan vakıflar da tüzel kişilik kazanamaz.
Kimlerin vakıf kurmaya yetkili olabileceği resmi senetle vakıf kurma ve vasiyetname ile vakıf kurma bakımından farklıdır.
Resmi senetle vakfedenin sağlığında kurulan vakıflarda, vakıf kuran tam fiil ehliyetine sahip olmalı yani kişi kendi işlem ve eylemleriyle hak edinebilme ve borç altına girebilmelidir. Tam fiil ehliyetine sahip olan kişi ayırt etme gücüne sahip ve ergin (18 yaşını doldurmuş kişi) olan kişidir.
Tam ehliyetsiz ve sınırlı ehliyetsizlerin ( ayırt edebilen küçük ve kısıtlıların) vakıf kurması yasal olarak mümkün değildir.
Sınırlı ehliyetlilere ( ayırt etme gücüne sahip ergin ve kısıtlı olmayan kişilere) durumlarından ötürü yasal danışman atanır, kanunda belirtilen hukuki işlemleri yapabilmek için yasal danışmana danışmak zorundadırlar. Sınırlı ehliyetlilerin vakıf kurmasına hukuki bir engel yoktur.
Vasiyetname ile vakıf kurmada ise ölüme bağlı tasarruf yoluyla kurulan vakıf için vakıf kuranın vasiyetname yapma ehliyetine sahip olması gerekir. Yani ayırt etme gücüne sahip olan ve on beş yaşını doldurmuş kişiler vasiyetname yolu ile vakıf kurabilir.
Tüzel kişilerin vakıf kurması halinde tüzel kişinin organlarının vakıf kurma konusunda yetkili olması gerekir.
Vakıf tescil işlemlerinde resmi senetle kurulan vakıflarda vakfeden tarafından, vakfedenin ölmesi halinde mirasçılarından birisi tarafından başvuru yapılabilir. Vasiyetname ile kurulan vakıflarda ise ilgililerin ve vasiyetnameyi açan sulh hakiminin bildirimi üzerine ya da Vakıflar Genel Müdürlüğünce re’sen mahkemeye başvuru yapılabilir.
Tescil işleminde resmi senetle veya vasiyetname yolu ile yapılmasında vakfın tescili için resmi senetle kurulan vakıflarda resmi senedin düzenlenmesi tarihinden itibaren, vasiyetname yolu ile kurulan vakıflarda ise vasiyetnamenin açılması tarihinden itibaren her ikisinde de yetkili kişiler başvuruda bulunmazsa, Vakıflar Genel Müdürlüğü başvuruda bulunacaktır.
Vakıflar, vakfın yerleşim yeri asliye hukuk mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Vakfın tescil ve mahkeme işlemleri Vakıflar Yönetmeliği 7. maddesinde düzenlenmiştir. Mahkeme, dosya üzerinde Genel Müdürlüğün görüşünü almak, gerekirse vakfedeni dinlemek ve bilirkişi incelemesi yaptırmak suretiyle vakfın tesciline karar verir. Mahkeme, mal ve hakların korunması için gerekli önlemleri resen alır. Mahkeme, tescile veya tescil isteminin reddine ilişkin olarak verdiği kararı, resmi senetle birlikte Genel Müdürlüğe resen tebliğ eder.
Tüzel kişilik kazanan vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan, vakfeden ile vakıf adının, yerleşim yerinin, organlarının, amaç ve bu amaca özgülenen mal ve haklarının gösterildiği sicil defterine tescil edilir.
Tescil kararı, başka bir mahkemece verilmiş ise ilgili belgelerle birlikte tescil için vakfın yerleşim yeri mahkemesine gönderilir.
Vakfın sona erme halleri üçe ayrılır. Bunlar;
Vakfın kendiliğinden sona ermesi halleri genel olarak;
Vakfın amacının imkansızlaşması sonucu, amacın değiştirilmesine olanak bulunmadığı takdirde vakıf sona erecektir.
Yasak amaç güttüğü veya yasak faaliyetlerde bulunduğu sonradan anlaşılan veya amacı sonradan yasaklanan vakfın amacının değiştirilmesine olanak bulunmazsa; vakıf, denetim makamının ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine duruşma yapılarak dağıtılır.
Vakıf kuranın, vakıf kurma ile tahsis ettiği malvarlığı değerlerinin vakfa geçmesinden sonra vakıf kuranın geriye kalan malvarlığı borçlarını ödeyemeyecek hale gelirse, vakıf kuranın alacaklıları açacakları bir iptal davası ile vakfa itiraz edebilirler. Dava olumlu neticelenirse vakıf iptal edilecektir.
Vakıf kuranın sağlığında, resmi senetle veya vasiyetname ile kurulan vakıflar, saklı pay sahibi mirasçıların saklı paylarına tecavüz teşkil ediyorsa, saklı pay sahibi mirasçılar vakıf kurma işlemi ile vakfa tahsis edilen malların saklı paylarını işgal eden bölümün tenkisini talep edebilirler. Tenkis sonucu kalan malvarlığının yetersizliği sebebiyle, vakfın amacının gerçekleşmesi imkansızlaşırsa vakıf sona erer.
Vakıf kurulmasında; vakfın amacı, vakfın tescili, vakfın sona ermesi gibi vakıf ile ilgili konularda hukuki danışmanlık hizmeti ve vakıflarla ilgili dava sürecinde uzman bir avukatla çalışmak hukuki sorunun daha kısa sürede ve profesyonelce çözümlenmesini sağlayacaktır. Bu süreçte Farah Hukuk bünyesindeki uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz.