ülkemizde, vergi denetimi ve inceleme sürecine yönelik usul ve esaslar VUK’un ilk kitabını teşkil eden vergilendirmenin “yoklama ve inceleme” başlıklı 7. kısmında düzenlenmiştir. Bu çerçevede, vergi denetiminin temel araçları olarak sırasıyla “yoklama” (md.127-133), “vergi incelemesi” (md.134-141), “arama” (md.142-147) ve “bilgi toplama” (md.148-152) müesseselerine ayrı bölümler halinde yer verilmiştir.
Vergi İnceleme Süreci
Vergi incelemesine yönelik usul ve esasların yer aldığı ikinci bölümde, 6009 sayılı Kanun’la I Ocak 2011 tarihinde yürürlüğe girmek üzere önemli düzenlemeler yapılmıştır. Vergi incelemesinde geçerli olan usul ve esasların günün koşullarına ve mevcut ihtiyaçlara göre güncellenmesini ve bunların belirli bir standarda yükseltilmesini hedefleyen yeni hükümler gerek idarenin etkinliği ve verimliliği gerekse mükellef hukukuna katkı açısından vergi inceleme sürecine önemli unsurlar kazandırmıştır.VERGİ İNCELEME SÜRECİ
6009 sayılı Kanun’la vergi incelemesi sürecine yönelik yapılan düzenlemeler kapsamında, usul kurallarının geliştirilmesi ve inceleme sürecine bir standart getirilmesi amaçlanmıştır. 6009 sayılı Kanun’la ihdas edilmesi öngörülen Vergi İnceleme ve Denetim Koordinasyon Kurulu kanalıyla incelemelerin planlanması sürecinden gerçekleştirilmesi ve tamamlanma aşamalarına kadar belirli bir organizasyon ve standart içinde yürütülmesi hedeflenmiştir.
Vergi İnceleme ve Denetim Koordinasyon Kurulu’nun vergi inceleme ve denetimleri ile raporlamaya ilişkin standart, ilke, yöntem ve teknikleri geliştirmesi, inceleme ve denetim rehberleri hazırlaması, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların uyacakları etik kuralları belirlemesi, vergi inceleme birimleri arasında koordinasyonu, bilgi akışını ve uygulama birliğini temin etmesi, vergi inceleme ve denetim birimlerinin uygulayacağı yıllık vergi inceleme ve denetim planını hazırlaması ve uygulamayı izlemesi öngörülmüştür. Ayrıca, vergi incelemelerinin, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca, yıllık vergi inceleme ve denetim planına uygun olarak yerine getirileceği hükme bağlanarak usul ve standart birliğinin yıllık plan üzerinden sağlanması hedeflenmiştir.VERGİ İNCELEME SÜRECİ
Bu noktada, her yıl incelemeye tabi tutulacak sektörlerin ve mükelleflerin vergi incelemesi ve denetimine yönelik olarak kurulacak sisteme dayalı olarak yapılan risk analizi kapsamında belirlenip diğer hususlarla birlikte gerekçeli olarak yıllık planda açıklanması öngörülmüştür. Önemli bir adım olarak vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından yapılacak tam ve sınırlı vergi incelemelerinin kapsamının, vergi incelemesine tabi tutulma bakımından mükelleflerin kanunda öngörülen belirli kriterlere göre gruplandırılması konusunda ve bu gruplamaya göre vergi incelemesine alınma bakımından asgari süreler getirilmesi konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki verilmiştir.VERGİ İNCELEME SÜRECİ
vergi incelemesine başlanıldığı hususunun bir tutanakla tespit edilerek tutanağın bir örneğinin nezdinde vergi incelemesi yapılana verilmesi kuralı getirilmiştir. Ayrıca, vergi incelemesine başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esası getirilerek incelemeler açısından süre sınırı öngörülmüştür. Vergi incelemesine yetkili olanların vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemeyecekleri açık bir kurala bağlanmıştır.VERGİ İNCELEME SÜRECİ
Vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporlarının, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmesinden önce, rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilmesi hükmü ihdas edilmiştir. Vergi suçu raporlarının Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi sürecinde bu raporlar açısından rapor değerlendirme komisyonu mütalaası koşulu getirilerek bu aşamanın idari denetim ve gözden geçirmeye tabi tutulması sağlanmıştır.
Bu çerçevede, vergi inceleme sürecine yönelik usul kuralları doğrudan 6009 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerle birlikte Kanun’la verilen yetkiye istinaden Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmeliklerle detaylı olarak düzenlenmiştir. 6009 sayılı Kanun’la vergi incelemesi sürecine yönelik getirilen yeni hükümler bu konuya ilişkin olarak yapılan yönetmelik düzeyindeki idari tasarruflarla birlikte aşağıda bölümler halinde ele alınmıştır.VERGİ İNCELEME SÜRECİ
Kaynak: Vergi İncelemesi (Dr. Tahir Erdem)