Yabancı Ülke Mahkemelerince Verilen Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi
Yabancı bir ülke mahkemesince verilen boşanma kararı, Türkiye` de kendiliğinden geçerli kabul edilemez. Bu karar tanıma ve tenfiz sürecinden geçirilmeden Türk nüfus kayıtlarına işlenemez ve bu nedenle Yurtdışında boşanmış kişiler Türk hukuku bakımından hala evli sayılırlar. İlgililer çoğu zaman bunun farkında değillerdir ve yeni bir evlilik aşamasında başvurdukları nüfus müdürlüklerinden kayıtlarda zaten evli göründüklerini öğrenirler.
Yabancı ülke mahkemesince verilmiş boşanma kararının Türk nüfus kayıtlarına işlenebilmesi için Türkiye` de tanıma veya tenfiz davası olarak bilinen davanın açılması ve sonuçlandırılması gerekmektedir
Tanıma Davası :
Yabancı mahkemece verilen boşanma kararının tanınması, kararın kesin hüküm gücünün Türkiye’yi de kapsaması anlamına gelir. Yabancı mahkemece verilen kararın hukuki sonuçları, yabancı mahkeme devletinin hukukuna göre belirlenir. MÖHUK Md. 59 hükmüne göre “Yabancı ilamın kesin hüküm veya kesin delil etkisi yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade eder”. Yani yabancı ülke mahkemesinin verdiği kararın kesinleştiği tarihte boşanmış sayılırsınız. Türkiye’ de açılan tanıma-tenfiz davasında verilen kararın kesinleştiği tarihte değil.
MÖHUK Md. 58 ve 54 de yazılı şartları taşımadığı için tanınmayan yabancı mahkeme kararı, ilam niteliğinde bir hukuki etkiye sahip olamaz. Bununla beraber hukuki bir anlamdan da bütünüyle mahrum sayılamaz, özellikle her hangi bir ihtilafta ispat vasıtası değer ifade edebilir.
b.Tenfiz Davası:
Yabancı bir mahkemece verilen boşanma kararının tenfizi denildiğinde ise onun Türkiye’de icra edilebilirliği kastedilmektedir. Tenfiz kararı tanımadan farklı olarak ilamın Türkiye’de yerine getirilmesini mümkün kılmaktadır. Örneğin yabancı mahkemece verilen boşanma kararında nafaka ve tazminata ilişkin hükümler varsa ilamın bu kısımlarının Türkiye’de infazı tenfiz kararı ile mümkün olabilmektedir.
Genel ve Ortak Özellikleri :
1. Tanıma ve Tenfiz davaları duruşmalı olarak görülür, dosya üzerinden karar verilemez.
2. Tanıma ve tenfiz davaları basit usulde muhakemeye tabidir. Adli tatilde degörülebilir.
3. Davacının yerleşim yeri Türkiye’de değilse teminat göstermesi gerekir. Teminatın miktarını hakim tayin eder. Ancak muafiyet şartı getiren uluslararası bir anlaşma varsa teminat şartı aranmaz.
4. Yetkili mahkeme Davalının yerleşim yeri (ikametgahı) mahkemesidir. Karine olarak nüfusa kayıtlı olunan yer yerleşim yeri kabul edilmektedir. Davalının Türkiye’de ikametgahı yoksa sakin olduğu yer mahkemesi, bu dahi yoksa Ankara, İstanbul, İzmir mahkemeleri yetkilidir. Dava bu üç yerden istenilen birinde açılabilir.
5. Görevli mahkeme boşanmanın tanınması ve tenfizinde Aile Mahkemesi diğer davalarda ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Şartları ve istenilen (eklenmesi gereken) belgeler:
1- Yabancı Mahkeme tarafından verilmiş ve kesinleşmiş boşanma kararının kesinleşme ve appostille şerhi taşıyan aslı.
2- Yabancı Mahkeme Kararının tamamının noter veya resmi kurumlarca onaylı tercümesi.
3- Tenfizi istenen istenen kararın mahkemece verilen bir karar olması gerekmektedir. Belediye v.s. gibi idari birimlerce verilen kararların tenfizi söz konusu değildir.
4- Türkiye Cumhuriyeti ile kararın verildiği yabancı ülke arasında doğan fiili veya hukuki karşılıklılık (mütekabiliyet) veya bu konuda anlaşma(sözleşme) olmalıdır. Tanıma davasında aranmaz. Tenfiz şartıdır.
5- Yabancı mahkeme hükmünün kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması gerekir.
6- Yabancı Mahkeme kararının Türk Mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması gerekir. Boşanma ,ayrılık, evliliğin iptali gibi davalar da Türk mahkemelerinin münhasır yetkisi yoktur.
7-Yabancı ülke kanunları uyarınca kendisine karşı tenfiz istenen kişiye yabancı mahkeme tarafından usulüne uygun olarak savunma hakkı tanınmış olması gerekir.
8- Türklerin kişi hallerine ilişkin yabancı mahkeme ilamında Türk kanunlar ihtilafı kuralları gereğince , yetkili kılınan hukukun uygulanmamış ve Türk vatandaşı olan davalının tenfize bu yönde itiraz etmemiş olması gerekir. Boşanma davaları kişi hallerine ilişkin davalardan olduklarından Türk kanunlar ihtilafı kuralları gereğince Türklerin boşanma davaları için öngörülen hukukun uygulanmadığının belirlenmesi ve davalının da bu konuda itirazda bulunması halinde tenfiz kararı verilemez.
Yabancı ülke mahkemesince verilen boşanma kararının tenfizine ilişkin örnek bir mahkeme kararı aşağıda sunulmaktadır.
(Kararda yer alan taraflara ait kişisel bilgiler gizlenmiştir)
T.C. BURSA 3.AİLE MAHKEMESİ ESAS NO :2010/585 KARAR NO :2010/642 HAKİM :NURSEN GÜMÜŞO