Ülkemizde bulunan yabancılar çeşitli hak ve yükümlülüklere sahiptir. İkamet (oturma) izinleri bu hak ve yükümlülükler çerçevesinde yabancıların ülkemizde kalışını yasal bir zemine oturtmaktadır.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa göre ikamet izni Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesini ifade etmektedir. Yetkili makamlar tarafından düzenlenen bu izin belgesi yabancıya ülkemizde belirli bir süreliğine ve belirli bir yerde yaşama hakkı sağlamaktadır. Kamusal düzenin sağlanması ve korunması açısından önem arz eden ikamet izni; yabancının talepte bulunması, istenilen evraklarla başvurması ve talepte bulunduğu ikamet izni türünde şartları taşıması halinde düzenlenmektedir.
Ülkemizde vizenin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların, e-ikamet sistemi üzerinden, kendisine uygun ikamet izni türüne göre müracaatta bulunmaları gerekmektedir.
Öncelikle Göç İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesine giriyoruz. Burada ikamet izni başvuru seçenekleri var. İlk kez ikamet izni başvurusu, ikamet izni uzatma başvurusu ve ikamet izni geçiş başvurusu seçenekleri bulunmaktadır. Yapmak istediğiniz işlemi seçerek karşınıza çıkan formu dolduruyorsunuz. Formun eksiksiz ve doğru doldurulması gerekmektedir. Bu şekilde başvurunuz tamamlanıyor. Form doldurulduktan sonra başvuru sürecini tamamlamak için İl Göç İdaresi Müdürlüğü için randevu alınmalıdır. Bu randevu da e-ikamet sistemi üzerinden alınabilmektedir.
Randevu alındıktan sonra doldurulan form ve oturma izni almak amacıyla gerekli belgeler İl Göç İdaresi Müdürlüğüne ulaştırılmalıdır. Yapılan başvuru sonuçları en geç 90 günde açıklanır ve ikamet izin belgesi PTT Kargo aracılığı ile gönderilir.
Başvurusunu tamamlayan yabancılar, il/ilçe göç idaresi müdürlüğünde belirlenen randevu gününde hazır bulunmalıdırlar. Zira geçerli bir mazereti olmaksızın randevu gününde il veya ilçe göç idaresi müdürlüğünde hazır bulunmayan yabancılar, hiç başvuruda bulunmamış sayılacaklardır.
İlk oturma izninizi aldıktan sonra yabancı kişiye bir Yabancı Kimlik Numarası (YKN) verilecektir.
Oturma izni, ilk başvurudan itibaren belirli süreler için verilir. Bu sürenin bittiğinde ikamet izni de son bulacaktır. Dolayısıyla Türkiye’de oturmaya devam etmek isteyen yabancı uyruklu kişi, oturma izni uzatma başvurusu yapmalıdır.
Uzatma başvurusu, Valiliklere yapılmak ile birlikte mevcut oturma izninin bitmesine en az 60 gün kalmasından itibaren tamamlanmalıdır.
Uzatma başvurusu yabancı uyruklu kişinin kişisel bilgilerinde bir değişiklik bulunmuyorsa direkt e-ikamet üzerinden yapılabilecektir. Fakat yabancı uyruklu kişinin bilgilerinin güncellenmesi durumunda bu başvuru randevu ile yapılır.
Başvuru sonrasında başvuru formu yazılmalı ve imzalanmalıdır. Yazılan bu form 5 iş günü içerisinde İl Göç İdaresine ulaştırılmalıdır.
Bu belgelere ek belgeler ise;
Kısa dönem ikamet izni her defasında en fazla ikişer yıllık sürelerle düzenlenebilmektedir.
Kısa Dönem İkamet İzni alabilecek yabancılar şunlardır:
Türk vatandaşlarının, 5901 Sayılı Kanunun 28.maddesi kapsamında olanların veya ikamet izinlerinden birine sahip olan yabancılar ile mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin;
Kamu kurum ve kuruluşları aracılığıyla gelerek Türkiye’de öğrenim görecek yabancılara verilir. Yabancı öğrencinin öğrenim süresi bir yıldan kısa ise öğrenci ikamet izni süresi öğrenim süresini aşamaz.
Uzun dönem ikamet izni süresiz düzenlenmektedir.
Uzun Dönem İkamet İzni alabilecek yabancılar için sayılacak kriterler şunlardır:
• En az sekiz yıl boyunca Türkiye’de kesintisiz ve ikamet izniyle ikamet etmiş olanlar,
• Son 3 yılda Devlet tarafından herhangi bir yardımdan faydalanmamış olanlar,
• Kendisine yetecek ve yaşamını sürdürebilecek şekilde aylık bir geliri olan kişiler,
• Geçerli bir sağlık sigortasına sahip olanlar,
• Topluma ve kamusal güvenliğe herhangi bir tehdit oluşturmayanlar uzun dönem ikamet izni alabileceklerdir.
İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüpheler bulunan yabancılara valiliklerce 30 gün süreyle ikamet izni verilebilir. En fazla 6’şar aylık sürelerle uzatılabilir ve bu süreler toplam 3 yılı geçemez.
Oturma İzni Kart Ücreti : 160,00 TL
Oturma İzni Harç Ücreti : 1040 TL
Tek Giriş Vize Harcı : 1033,60 TL
Sağlık Sigortası Ücreti : 500 TL – 1,750 TL (Yabancının yaşına göre değişiklik göstermekle birlikte, 65 yaş altı yabancılar için zorunludur.)
Noter ve Tercüme Ücreti : 450 TL
Apostil Onay Harçları : 89,23 / sayfa başı TL (Gerek görülmeyebilir)
Zamanında bir ikamet izni başvurusunda bulunulmadıysa ve Türkiye’de turistik vizenizin izin verdiğinden fazla kalındıysa bir ceza ödenmesi gerekecektir.
Türkiye’de 15 günden fazla süre aşımı yapıldıysa bir giriş yasağı uygulanabilir. Bu cezalar ülkelere göre değişiklik gösterecek ve gümrüklerde ödenebilecektir. Bu cezalar ödenmediği takdirde ayrıca Türkiye’ye girişler 1 yıldan 5 yıla kadar yasaklanabilir.
Bununla birlikte yabancı kişi, ikamet izni başvurusunun reddi kararı kendisine tebliğ edilmesinden sonraki 60 günlük süre içerisinde için İdare Mahkemesinde iptal davası açabilecektir.
Oturma izni başvurusu (ilk başvuru veya uzatma başvurusu) reddedilen yabancılar, ödemiş oldukları vergi ve harçları geri alamamaktadırlar. Bundan dolayı bu hususta dikkatli olunmasında fayda görmekteyiz.
Aynı türden oturma izin başvuruları üzerinden 6 ay süre geçmedikçe tekrar yapılamaz. Yapıldığı takdirde reddedilecektir. Ancak vize süresi bitmeyen (Türkiye’de yasal kalış hakkı devam eden) yabancılar, yasal kalış amaçlarına uygun bir oturma iznine başvuru yapabilirler.
Başvurusu reddedilen ve yasal kalış hakkı da biten yabancılar ise kaçak durumunda sayılacaklardır.
Oturma izni için, mal sahibi ile birlikte kiracı, noter huzurunda kira sözleşmesi imzalamak zorundadır. Bu konu ile ilgili Göç İdaresi bir değişikliğe gitmiştir. Zira artık kira sözleşmesinin tek taraflı bir şekilde noterden onay alınması oturma izni için artık yeterli olmamakta, emlakçı veya mal sahibinin noter huzurunda karşılıklı imzaladığı kira sözleşmeleri kabul edilmektedir. Bu durum ilk kez ikamet izni alacak yabancılardan, işlemleri sırasında adres belgesi olarak kira sözleşmesi ibraz etmek isteyen yabancılar için geçerlidir.