Yakalama Kararı Nedir? konusuna geçmeden önce tanımını yapalım; Yakalama, suç şüphesi altında bulunan şahısların özgürlüklerinin yargı kararı olmaksızın geçici olarak kısıtlanmasını ifade etmektedir. Yakalama işlemi, gecikmesinde sakınca bulunan haller ile suçüstü hallerinde söz konusu olmaktadır. Yakalama savcılık kararı ile fiili anlamda adli kolluk tarafından yapılmaktadır.
Yakalama işlemi hukuki niteliği itibariyle bir koruma tedbiridir. Koruma tedbirlerine bir suçun işlenmesi ile ilgili ve/veya işlenmesinden sonra başvurulmaktadır. Ceza Muhakemesi anlamında koruma tedbirlerine esasen maddi gerçekliğe ulaşmak maksadı ile başvurulmaktadır ve bu anlamda koruma tedbirleri araç niteliğindedir.
Bu anlamda Yakalama Kararının Hukuki İncelemesi, gecikmesinde sakınca bulunan veya suçüstü hallerinde şüpheli kişinin tutuklanması ve/veya gözaltına alınması maksadıyla geçici olarak başvurulan bir tedbirdir.
Müzekkeresiz yakalamada esasen şüpheliye yönelik bir çağrı söz konusu değildir. Müzekkeresiz yakalama daha ziyade fiili bir durumdan kaynaklanmaktadır ve durumun zarureti nedeniyle şüphelinin özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanması amacıyla uygulanmaktadır.
Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir. Ayrıca, tutuklama isteminin reddi kararına itiraz halinde, itiraz merci tarafından da yakalama emri düzenlenebilir. Kovuşturma evresinde kaçak sanık hakkında yakalama emri re’sen veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim veya mahkeme tarafından düzenlenir. Yakalama emrinde, kişinin açık eşkali, bilindiğinde kimliği ve yüklenen suç ile yakalandığında nereye gönderileceği gösterilir.
Yakalama emrini verme yetkisi kural olarak Cumhuriyet Savcısındadır. Fakat kolluk görevlileri, tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde; Cumhuriyet savcısına veya amirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, yakalama yetkisine sahiptirler. Aşağıda belirtilen hallerde ise kural olarak herkes tarafından geçici olarak yakalama yapılabilir.
Yukarıdaki şartlardan birinin varlığı halinde kural olarak herkes yakalama işlemini (Geçici olarak yapabilir.) Fakat bu halde durumun gereklerine göre derhal kolluk kuvvetlerine haber verilmelidir. Örneğin komşunuzu öldürmeye çalışan X kişisini komşunuzun boğazını sıkarken yani suç üstü halinde gördü iseniz durumun gereklerine göre müdahale edilmemesi telafi edilemez bir sonuca sebep olabileceğinden dolayı yakalama işlemini sizde yapabilirsiniz. Ancak bu gibi hallerde derhal kolluk görevlilerine haber vermek gerektiği gibi yakalamaya ilişkin fiili işleminde orantılı ve ölçülü olması gerekmektedir.
Yukarıda detaylı açıklanan ve herkes tarafından yapılması mümkün olan yakalama işlemi kural olarak şikayete bağlı suçlar bakımından söz konusu değildir. Örneğin hakaret suçu şikayete bağlı bir suçtur ve hakaret suçunun işlenmesi durumunda bu nedenle herkes tarafından yakalama işlemi yapılamaz. Soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı olmakla birlikte, çocuklara, beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlara karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikâyete bağlı değildir.
Yakalama nedenleri, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’ nun 98. Maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Bu anlamda soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir. Ayrıca, tutuklama isteminin reddi kararına itiraz halinde, itiraz merci tarafından da yakalama emri düzenlenebilir.
Yakalanmış iken kolluk görevlisinin elinden kaçan şüpheli veya sanık ya da tutukevi veya ceza infaz kurumundan kaçan tutuklu veya hükümlü hakkında Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri de yakalama emri düzenleyebilirler.
Kovuşturma evresinde kaçak sanık hakkında yakalama emri re’sen veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim veya mahkeme tarafından düzenlenir.Yakalama Kararının Hukuki İncelemesi sırasında nedenlere dikkat edilmesi gerekmektedir.
Hâkim veya mahkeme tarafından verilen yakalama emri üzerine soruşturma veya kovuşturma evresinde yakalanan kişi, en geç yirmi dört saat içinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarılamıyorsa, aynı süre içinde en yakın sulh ceza hâkimi önüne çıkarılır; serbest bırakılmadığı takdirde, yetkili hâkim veya mahkemeye en kısa zamanda gönderilmek üzere tutuklanır. Şüpheliye yakalama işlemi ile orantılı ve ölçülü olmak koşulu ile zor kullanılması mümkündür. Fakat bu şekilde yakalan kişi derhal hekim kontrolünden geçirilmeli ve yakalama esnasındaki sağlık durumu tespit olunmalıdır.
Yakalanan veya tutuklanarak bir yerden diğer bir yere nakledilen kişilere, kaçacaklarına ya da kendisi veya başkalarının hayat ve beden bütünlükleri bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin belirtilerin varlığı hâllerinde kelepçe takılabilir.