1. GİRİŞ
Yangın, çok eski çağlardan bu yana insanlığı tehdit eden, zarara uğratan ve üzen doğal tehlikelerden biri olmuştur. Özellikle şehirleşmenin arttığı günümüzde çok katlı binalarda oluşan yangınlar, büyük mal ve can kayıplarına yol açabilmektedir. Modern endüstri de gelişip değiştikçe, yangın tehlikesini önleme işi daha zor ve karmaşık bir hale gelmiş, bütün yapıların ya da işletme organizasyonunun varlığını tehdit edebilecek kadar büyük hasarlara uğrama tehlikesi artmıştır. Bu tehlikeleri uygun sınırlar içerisinde tutabilmek ciddi bir yöneticilik ve tedbirlilik meselesidir. Günümüzde de doğal afet grubuna sokulan yangın insanoğlunu sürekli bir yangından korunma ve yangını önleme arayışı içine sokmuştur. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte yangından korunma sistemlerinde de büyük gelişmeler olmuştur. Yangın algılama ve ihbar sistemleri, elektronik ve haberleşme teknolojilerindeki göz kamaştırıcı ilerlemelerden çok etkilenmiş ve son yıllarda çok gelişmişlerdir. Yangın emniyeti kendiliğinden oluşmaz. Ancak bir politika ve program sonucu oluşturulabilir. Açıkça belirlenmiş sorumluluklar ve yukarıdan aşağı dağıtılmış özel görevlerle, iyi bir organizasyon esastır. Yangın tehlikesini önleme programının ana hatları basitçe şöyle sıralanabilir:
1. Güvenli binalar, çalışma yöntemleri ve araçları planlamak,
2. İhtiyaç olan yere yangından koruyucu cihazlar ve tesisler yerleştirmek, gelişmiş otomatik sprinkler ve diğer sabit koruma sistemlerini tedarik etmek,
3. Donanımı her an harekete geçebilecek ve işlerliğini sürdürecek şekilde tutmak,
4. Personeli, hasarları önleme ve acil durumlarda uygun hareket konusunda eğitmek.
Yangın algılama sistemlerini tanımadan önce yangının başlangıç ve gelişimi hakkında temel bilgi edinmemiz faydalı olacaktır.
Yangın, sonuçlarına bakılarak nerede ve ne zaman meydana geleceği önceden bilinemeyen bir afettir. Bilinen tek şey ısı, oksijen ve yanıcı maddenin olduğu her yerde yangın olayının meydana gelebileceğidir. Yangını bir üçgenle özdeşleştirecek olur isek; nasıl ki üçgenin kenarlarından biri olmadığı zaman üçgen oluşmaz, yangın da yukarıda saydığımız üç maddeden birisi olmadığın- da ortaya çıkmaz.
Yangın her şeyi yok etmeden önce kabaca şu üç aşamadan geçer. Başlangıç Aşaması: Yangın algılama ve ihbar sistemlerinin çalışması gereken aşama, yangının henüz çok başlarıdır. Mevcut Sabit veya Taşınabilir Söndürücülerin Kullanıldığı Aşama: Yangın henüz fark edilmiş veya henüz otomatik söndürücü sistemler devreye girmiştir. Kontrolden Çıkma Aşaması: Yangın artık oldukça geniş bir bölümde etkili olmuştur ve profesyonel yangın söndürücü ekiplerin devreye girmesi gereken bir aşamadır. Yangın emniyeti ile ilgili olarak birtakım kolaylıklar önceden planlanmalıdır. Örneğin yangın duvarları ve barikatları kullanarak alanları sınırlamak, uygun acil çıkış kapıları yapmak gerekir. Sprinkler tesisatına dikkat edilmelidir. Kapalı sprinkler püskürtücü kafaları ve çalışmayan korunma tesisleri birçok endüstriyel yangına yol açmıştır. Yangın önleme sistemine su pompalayan tesisatı ve bütün kontrol vanaları bizzat incelenmelidir. Su basıncı ve kuru borularının ve kuru boru vanalarının durumu, yangın pompaları, sprinkler alarmları ve yangın çıkış kapıları da kontrol edilmelidir. Kısaca özetlemek gerekir ise yangın güvenliği koordinasyonunun aşağıda belirtilen üç başlık için sağlanması gerekir.
1. İnşai
2. Mekanik
3. Elektriksel
İnşai kısımda
Yangın durdurucu malzemeye bir başka örnek de Şekil 2’de gözüken kaplama tipi yangın durdurucu malzeme verilebilir. Bu, su bazlı bir kaplama olup, özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kablo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretilmiştir. Dikey ve yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önler ve ayrıca yangın& sıcaklıktan dolayı kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi de geciktirir. Aynı zamanda elektrik kablolarının, kötü hava şartlarına ve çevredeki korozyona karşı da direncini artırır.
Mekanik kısımda ise; yangın söndürme sistemlerinin bulunduğu ortama göre tesis edilmesi gereklidir. Yangın söndürme sistemlerini şu alt başlıklarda toplayabiliriz. 1. Sulu Söndürme Sistemler 2. Köpüklü Söndürme Sistemleri 3. Özel Söndürme Sistemleri 3.1. Su Tanecikli Söndürme Sistemi 3.2. Davlumbaz Kuru Kimyevi 3.3. Davlumbaz Sıvı Kimyevi 4. Gazlı Söndürme Sistemleri 4.1. CO2 4.2. NAF S3 4.3. FM 200 4.4. CEA – 416 4.5. FE 13 4.6. Pyrogen 4.7. Diğerleri Elektriksel kısma bakacak olur isek
STANDARTLAR ; bu kısımda da Yangın Alarm Sistemleri, Acil Aydınlatma Sistemleri, Acil Yönlendirme Sistemleri ve Yangın Anons Sistemlerinin tesisi yangını erken algılamak ve haber vermek açısından önemlidir. Yangın Algılama ve Uygulama Sistemleri’ni şu şekilde sınıflandırabiliriz. 1. Dedektörler 1.1. Duman Dedektörleri 1.2. Isı Dedektörleri 1.3. Diğer Dedektörler, alev dedektörü vb. 2. Sistemler 2.1. Konvansiyonel Sistemler 2.2. Adresli Sistemler 2.2.1. Sayısal Adresli Sistemler 2.2.2. Analog Adresli Sistemler 2.2.3. Intelligent Adresli Sistemler 2.3. Hava Örneklemeli Sistemler Ayrıca Yangın Algılama Sistemleri çözümü yapılırken bazı normlar ve malzemeler için onay kurumları tarafından verilen onaylar dikkate alınmalıdır. Dünyaca kabul görmüş başlıca standartlar ve onaylar şunlardır:
ÜLKE
ONAYLAR
NFPA
USA
UL / FM
BSA
UK
LPCB
EN
EN
EN 54