Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Yaşlılarda Görülebilecek Sorunlar Ve Bakım Hizmetleri Dersi 4. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Epidemiyolojik çalışmalar, otuzlu yaşlarda %20-25 olan hipertansiyon prevelansının yasla birlikte artış gösterdiğini ve 60 üzer yas grubunda %50’lere çıktığını belirtmektedir. Ülkemizde hipertansiyon prevelansının PATENT 2’ye göre erkeklerde %28.4, kadınlarda %32.3 ve genel prevelansın se %30.3 olduğu görülmüştür. Erişkin bireylerde hipertansiyon sistolik kan basıncının 140 mm Hg’den ve/veya diyastolik kan basıncının 90 mm Hg’den yüksek olması tanımlanmaktadır. Yaşla birlikte kan basıncında artma görülmesinin temel nedenler arasında ise;
Kan basıncı; vücudun aktivitesine, duygu durumuna ve günün saatlerine bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir. Bu değişiklikler sırasında en yüksek kan basıncı seviyesi genellikle günün 08.00 ile 12.00 saatler arasında görülmektedir. Hastane ortamında ya da hekim ofisinde ölçülen kan basıncının yüksek bulunmasına karşın günün diğer saatlerinde evde ve klinik dışında yapılan ölçümlerin normal olması “beyaz önlük hipertansiyonu” olarak tanımlanır. Sistolik kan basıncının 160 mm Hg ya da daha fazla olmasına karşın diyastolik kan basıncının 90 mm Hg nın altında olması “izole sistolik hipertansiyon” olarak tanımlanır. “Malign hipertansiyon” ise sistolik kan basıncının ani olarak 200 mm Hg ve diyastolik kan basıncının 140 mm Hg dan daha fazla olması ve ortalama arter basıncının 150 mm Hg üzerine çıkması olarak tanımlanır. “Acil hipertansiyon” ise önemli derecede organ hasarına hatta kısa süre içinde ölüme neden olabilen bir durumdur.
Hipertansiyon Risk Faktörleri
Hipertansiyon risk faktörler arasında;
Hipertansiyon için kardiyovasküler risk faktörler sınıflaması ise aşağıdaki şekilde yapılmaktadır:
Hipertansiyon hastaları A, B ve C düzey risk gruplarına ayrılır. Erkeklerde 55, kadınlarda 65 yaşını aşma, sigara kullanma ve obezite gibi durumlar majör; erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaşını aşma, total kolestrolün 200 ve LDL in 130 mg/dl üzerinde olması ve sedanter yaşam gibi durumlar minör faktörler arasındayken; kalp hastalıkları, inme ve retnopat gibi durumlar hedef organ hasarının göstergesidir.
Düşük riskli hastalar-A düzeyi: Bu gruptaki hastaların kan basıncına bakılmaksızın klinik olarak saptanmış kardiyovasküler bir hastalığı, hedef organ hasarı ve diğer risk faktörler bulunmamaktadır.
Orta riskli hastalar-B düzeyi: Bu gruptaki hastaların diyabet dışında iki majör ve iki minör risk faktörü bulunur.
Yüksek riskli hastalar-C düzeyi: Bu gruptaki hastalarda hedef organ hasarı, diyabet ve kalp hastalığı bulunmaktadır.
Hipertansiyon Belirti ve Bulguları
Hipertansiyon belirtileri arasında;
Hipertansiyonun ileri dönemlerinde; zorlu solunum, kusma, hissizlik, görme problemleri ve gece sık idrara çıkma yer almaktadır.
Hipertansiyon Komplikasyonları
Hipertansiyon komplikasyonları (hastalığa bağlı gelişen problemler) arasında; beyin gibi hayat organlarda kanamalar, görme kaybı, felç gibi nörolojik durumlar, kalp ve böbrek gibi kan basıncı yüksekliğinden olumsuz etkilenen organlarda yetmezlikler sayılabilir.
Hipertansiyon Tedavisi
Tanı konmuş primer hipertansif hastaların mevcut evrelerine göre tedavi ve bakım planlanmaktadır. Hipertansiyonun tedavisinde ilaçlı (farmakolojk) ve/veya ilaçsız (nonfarmakolojk) yöntemlere başvurulmaktadır.
Hipertansiyonda Yaşam Biçimi Değişiklikleri
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yaşam biçim değişikliklerinin yararlarını şu şekilde özetlemiştir:
Başlıca yaşam biçim değişiklikler şunlardır
DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) diyeti uygulamadır. Bunlar ise;
Ayrıca hipertansiyondan korunma konusunda verilen eğitimlerde;
Yaşlıda bu kadar yüksek oranda hipertansiyon gelişme nedenler arasında;
Hipertansif yaşlı bireyde daha çok ev ve bakımevi gibi ortamlarda dikkat edilmesi gereken bakım ilkeler aşağıda belirtilmiştir:
Arter Kan Basıncının İndirekt Ölçümü
Arter kan basıncı indirekt ölçümü için civalı, aneroid ve elektronik aletler kullanılır. Birey rahat bir yere oturtulur ve onun sırtını yaslaması sağlanır. Ölçüm yapılan kol kalp hizasına getirilerek altı yastıkla desteklenir. Kıyafetler rahat olmalı ve sıkmamalıdır. Manşonun alt kısmı dirseğin yaklaşık 3 cm kadar üste yerleştirilmeli ve steteskop manşonun altına yerleştirilmemelidir. Manşon bireyin üst kol çevresinin en az % 80’n kapsamış olmalıdır. Brakiyal arter saptanarak steteskop diyagramı deriye hafifçe bastırılıp ölçüm yapılır. Ölçüm doğru sonuç almak için çok hızlı ya da çok yavaş olmamalıdır.
Kan basıncı yapılacak oda sıcaklığı ılık olmalıdır. Çevre sıcaklığının fazla ya da düşük olması ölçüm sonucunu olumsuz etkileyebilmektedir. Yemeklerden ya da egzersizden sonra alınan ölçümler normalden düşük sigara ya da kahve içim sonrası ölçümler normalden yüksek çıkabilir. Kan basıncı ölçülürken kan basıncını etkileyebilecek, sigara-çay içiminden ve yemekten en az 30 ve dinlendikten 5 dakika sonra, sağ koldan ölçülmeye ve ölçüm sırasında bireyin rahat bir pozisyonda oturmasına, konuşmamasına ve bacak bacak üzerine atmamasına özen gösterilmelidir.
Hipertansiyondan Korunma
Hipertansiyondan korunma, tedavi ve bakım kadar önem taşımaktadır. Korunma için sağlıklı yaşam tarzı benimsenmelidir. Kilonun kontrol altında tutulması, egzersiz, düzenli ve dengeli beslenme, alkol ve sigaranın sınırlandırılması ve stres yönetimi kontrolde önemli girişimlerdendir.
Epidemiyolojik çalışmalar, otuzlu yaşlarda %20-25 olan hipertansiyon prevelansının yasla birlikte artış gösterdiğini ve 60 üzer yas grubunda %50’lere çıktığını belirtmektedir. Ülkemizde hipertansiyon prevelansının PATENT 2’ye göre erkeklerde %28.4, kadınlarda %32.3 ve genel prevelansın se %30.3 olduğu görülmüştür. Erişkin bireylerde hipertansiyon sistolik kan basıncının 140 mm Hg’den ve/veya diyastolik kan basıncının 90 mm Hg’den yüksek olması tanımlanmaktadır. Yaşla birlikte kan basıncında artma görülmesinin temel nedenler arasında ise;
Kan basıncı; vücudun aktivitesine, duygu durumuna ve günün saatlerine bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir. Bu değişiklikler sırasında en yüksek kan basıncı seviyesi genellikle günün 08.00 ile 12.00 saatler arasında görülmektedir. Hastane ortamında ya da hekim ofisinde ölçülen kan basıncının yüksek bulunmasına karşın günün diğer saatlerinde evde ve klinik dışında yapılan ölçümlerin normal olması “beyaz önlük hipertansiyonu” olarak tanımlanır. Sistolik kan basıncının 160 mm Hg ya da daha fazla olmasına karşın diyastolik kan basıncının 90 mm Hg nın altında olması “izole sistolik hipertansiyon” olarak tanımlanır. “Malign hipertansiyon” ise sistolik kan basıncının ani olarak 200 mm Hg ve diyastolik kan basıncının 140 mm Hg dan daha fazla olması ve ortalama arter basıncının 150 mm Hg üzerine çıkması olarak tanımlanır. “Acil hipertansiyon” ise önemli derecede organ hasarına hatta kısa süre içinde ölüme neden olabilen bir durumdur.
Hipertansiyon Risk Faktörleri
Hipertansiyon risk faktörler arasında;
Hipertansiyon için kardiyovasküler risk faktörler sınıflaması ise aşağıdaki şekilde yapılmaktadır:
Hipertansiyon hastaları A, B ve C düzey risk gruplarına ayrılır. Erkeklerde 55, kadınlarda 65 yaşını aşma, sigara kullanma ve obezite gibi durumlar majör; erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaşını aşma, total kolestrolün 200 ve LDL in 130 mg/dl üzerinde olması ve sedanter yaşam gibi durumlar minör faktörler arasındayken; kalp hastalıkları, inme ve retnopat gibi durumlar hedef organ hasarının göstergesidir.
Düşük riskli hastalar-A düzeyi: Bu gruptaki hastaların kan basıncına bakılmaksızın klinik olarak saptanmış kardiyovasküler bir hastalığı, hedef organ hasarı ve diğer risk faktörler bulunmamaktadır.
Orta riskli hastalar-B düzeyi: Bu gruptaki hastaların diyabet dışında iki majör ve iki minör risk faktörü bulunur.
Yüksek riskli hastalar-C düzeyi: Bu gruptaki hastalarda hedef organ hasarı, diyabet ve kalp hastalığı bulunmaktadır.
Hipertansiyon Belirti ve Bulguları
Hipertansiyon belirtileri arasında;
Hipertansiyonun ileri dönemlerinde; zorlu solunum, kusma, hissizlik, görme problemleri ve gece sık idrara çıkma yer almaktadır.
Hipertansiyon Komplikasyonları
Hipertansiyon komplikasyonları (hastalığa bağlı gelişen problemler) arasında; beyin gibi hayat organlarda kanamalar, görme kaybı, felç gibi nörolojik durumlar, kalp ve böbrek gibi kan basıncı yüksekliğinden olumsuz etkilenen organlarda yetmezlikler sayılabilir.
Hipertansiyon Tedavisi
Tanı konmuş primer hipertansif hastaların mevcut evrelerine göre tedavi ve bakım planlanmaktadır. Hipertansiyonun tedavisinde ilaçlı (farmakolojk) ve/veya ilaçsız (nonfarmakolojk) yöntemlere başvurulmaktadır.
Hipertansiyonda Yaşam Biçimi Değişiklikleri
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yaşam biçim değişikliklerinin yararlarını şu şekilde özetlemiştir:
Başlıca yaşam biçim değişiklikler şunlardır
DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) diyeti uygulamadır. Bunlar ise;
Ayrıca hipertansiyondan korunma konusunda verilen eğitimlerde;
Yaşlıda bu kadar yüksek oranda hipertansiyon gelişme nedenler arasında;
Hipertansif yaşlı bireyde daha çok ev ve bakımevi gibi ortamlarda dikkat edilmesi gereken bakım ilkeler aşağıda belirtilmiştir:
Arter Kan Basıncının İndirekt Ölçümü
Arter kan basıncı indirekt ölçümü için civalı, aneroid ve elektronik aletler kullanılır. Birey rahat bir yere oturtulur ve onun sırtını yaslaması sağlanır. Ölçüm yapılan kol kalp hizasına getirilerek altı yastıkla desteklenir. Kıyafetler rahat olmalı ve sıkmamalıdır. Manşonun alt kısmı dirseğin yaklaşık 3 cm kadar üste yerleştirilmeli ve steteskop manşonun altına yerleştirilmemelidir. Manşon bireyin üst kol çevresinin en az % 80’n kapsamış olmalıdır. Brakiyal arter saptanarak steteskop diyagramı deriye hafifçe bastırılıp ölçüm yapılır. Ölçüm doğru sonuç almak için çok hızlı ya da çok yavaş olmamalıdır.
Kan basıncı yapılacak oda sıcaklığı ılık olmalıdır. Çevre sıcaklığının fazla ya da düşük olması ölçüm sonucunu olumsuz etkileyebilmektedir. Yemeklerden ya da egzersizden sonra alınan ölçümler normalden düşük sigara ya da kahve içim sonrası ölçümler normalden yüksek çıkabilir. Kan basıncı ölçülürken kan basıncını etkileyebilecek, sigara-çay içiminden ve yemekten en az 30 ve dinlendikten 5 dakika sonra, sağ koldan ölçülmeye ve ölçüm sırasında bireyin rahat bir pozisyonda oturmasına, konuşmamasına ve bacak bacak üzerine atmamasına özen gösterilmelidir.
Hipertansiyondan Korunma
Hipertansiyondan korunma, tedavi ve bakım kadar önem taşımaktadır. Korunma için sağlıklı yaşam tarzı benimsenmelidir. Kilonun kontrol altında tutulması, egzersiz, düzenli ve dengeli beslenme, alkol ve sigaranın sınırlandırılması ve stres yönetimi kontrolde önemli girişimlerdendir.