Yeni çek kanununda hapis cezası hukuk sitemimize girmiştir.karşılıksız çekte hapis cezasının getirilmesi ticarete olan güveni geri getirmek ve tacirlerin korunmasını sağlamaktır.makalemizde ayrıntılı olarak yapılan değişikliklerden söz edilecektir.
Yeni Çek Kanunu
2016 yılında çıkarılan kanun ile karşılıksız çekte hapis cezası hukuk sistemimize girmiştir. Karşılıksız çekte hapis cezasının getirilmesinin amacı yatırım ortamının iyileştirilmesidir. Çekler ticari hayatta önemli bir yer kapladığından dolayı bunları güvence altına almak gerekir. Karşılıksız çekler ticari hayattaki güveni sarsmakta bu da ekonomiyi kötü etkileyebilmektedir. Karşılıksız çeklere hapis cezasının uygulanmamasının sonucunda çek tahsilatlarında zorluklar yaşanmıştır. Yeni düzenleme sonucunda hapis cezasının getirilmesi ile karşılıksız çek konusunda insanların daha hassas davranmak zorunda kaldığı gözlemlenmiştir.
Uluslararası düzenlemeler karşılıksız çeke hapis cezasını uygun bulmamaktadır. Türkiye de bu sebeple bir süre öncesinde karşılıksız çeklere hapis cezasını kaldırmıştı. Fakat Türkiye’de hapis cezası olmadığında çeklerin tahsilatında sorun yaşandığı tespit edilerek bu ceza yeniden getirilmiştir. Hem uluslararası düzenlemeler hem de ülkenin gerçekleri gözönüne alınarak hapis cezası getirilmiş fakat doğrudan uygulanmamasına karar verilmiştir. Ticaret Hukuku alanında bu konudaki tartışmalar hala devam etmektedir.
Karşılıksız Çek Nedir?
Karşılıksız çek, çeki elinde tutan kişinin muhatabından çekin karşılığı olan parayı almak istemesi fakat çek karşılığı olan miktarın bankadaki hesapta olmamasıdır. Yani çeki elinde bulunduran kişi çeki bankada karşılığı olmadığı için bozduramamaktadır. Bu durumda kişilerin izleyebileceği hukuki yollar mevcuttur. Çeki karşılıksız çek çıkan kişinin bir avukatlık bürosuna giderek yardım alması çözüme ulaşmasında büyük etkiye sahip olabilir. Karşılıksız çeklerde de banka düşük bir miktarda parayı çeki getiren kişiye vermektedir.
Yeni kanun karşılıksız çekte hapis cezası öngörse de hapis cezası doğrudan uygulanan bir yaptırım değildir. Karşılıksız çeke uygulanacak doğrudan hapis cezasının adil olmayacağı düşünülerek bazı şartlar getirilmiş, hapis cezası ancak belli aşamalardan sonra uygulanabilir halde düzenlenmiştir. Öncelikle çeki elinde bulunduran kişi karşılıksız çekin karşılıksız kalmasına sebebiyet veren kişiyi şikayet etmelidir. Bunun sonucunda karşılıksız çekin karşılıksız kalmasına sebebiyet veren kişi hakkında karşılıksız çeklerin her biri için 1500 gün adli para cezası uygulanır. Adli para cezasının miktarı; karşılıksız çekin miktarı, karşılıksız çek üzerinden işletilen temerrüt faizi ve yargılama giderlerinini toplamından az olamaz. Hapis cezası ancak bu adli para cezasının ödenmediği zaman söz konusu olmaktadır.
Çeki elinde bulunduran kişi bankada para olmadığından dolayı parayı tahsil edemezse yapması gereken belli işlemler vardır. Öncelikle çeki elinde bulunduran çekin üzerine bankaya ibraz ettiği tarihi, çekin karşılıksız çek olduğunu ve bankanın çekin karşılığını neden ödemediğini bankada yazdırmalıdır. Banka da karşılıksız çeki elinde bulunduran kişi adına bir hesap açarak çeki ödemesi gereken kişiye ödeme ihtarı çeker. Ödeme ihtarı bankanın açtığı hesaba 7 iş günü içerisinde faiziyle birlikte çek miktarının yatırılmasını içerir.
Çeki ödemesi gereken kişi ihtara rağmen 7 iş günü içerisinde çek karşılığını faiziyle birlikte bankaya yatırmazsa hakkında icra takibi başlatılabilir. Fakat icra takibi sonucunda da bu miktar tahsil edilemeyebilir. Çünkü çeki karşılıksız bırakan kişinin haczedilecek malının olmadığı durumlarla çok sık karşılaşılmaktadır.
İcra takibinin yanında açılabilecek davada çeki karşılıksız bırakan kişi hakkında koruma tedbirlerine ve adli para cezasına karar verilebilir. Koruma tedbirleri çeki karşılıksız bırakan kişiye çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı getirilmesidir. Adli para cezasına hükmedildiği durumda çeki ödemesi gereken kişiye karşılıksız çeklerin her biri için 1500 gün adli para cezası uygulanır. Adli para cezasının ödenmediği durumlarda hapis cezası uygulanacaktır. Fakat belirtmek gerekir ki adli para cezası ve hapis cezası çeki elinde bulunduran kişinin şikayetine bağlıdır.
Karşılıksız çeke karşı bu hukuki yolların işleyebilmesi için çeki elinde bulunduranın çeki bankaya vadesinde ibraz etmiş olması gerekir. Vadesinde ibraz edilmeyen çekler de banka hesabında para varsa ödenir. Fakat bankada para yoksa banka çeki geri vererek vadesi geldiğinde ibraz edilmesini isteyecektir. Yani vadesi gelmeden ibraz edilen çeklerin karşılıksız kalması sonucunda bahsedilen icra, adli para cezası ve hapis cezası uygulanamayacaktır.
Alınan çeklerin karşılıksız çek çıkmaması adına çek alırken bazı konulara dikkat edilmeli, gerekli önlemler alınmalıdır.Çekler ticari hayatta çok önemli bir yer kaplamaktadır. Ticari hayatta güven esasının sarsılmaması adına çeklerin karşılıksız çıkmamasına karşın önlemler alınmaktadır. Fakat bu kanunun aldığı önlemlerin dışında kişiler de bazı önlemler alabilir. Kişilerin çek alırken güvenilmezliğiyle tanınan bir kişiden çek almaması ve çekin geçerliliğini araştırması birçok mağduriyeti doğmadan engelleyebilir. Çek alırken temel olarak dikkat edilmesi gerekenler şöyledir;
Elbette çek alırken dikkat edilmesi gerekenler bunlarla sınırlı değildir. Çek ile ilgili konularda Farah Hukuk Bürosu bu alandaki deneyimiyle güvenli bir şekilde çek alınmasını sağlamaktadır.
Zamanaşımı Süresi
Çekin karşılıksız kalması halinde uygulanacak adli para ve hapis cezası için hangi zamanaşımı süresinin uygulanacağı İcra ve İflas Kanunu’nun 347. maddesinde belirtilmiştir. Çekin karşılıksız kalmasına karşın verilecek olan adli para ve hapis cezası şikayete bağlıdır.Bu şikayet kanuna görfe fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılmalıdır. Sürelere uyulmadığı takdirde bu şikayet hakkı düşecektir.
Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Karşılıksız çekte adli para ve hapis cezası için şikayetin yapılması gereken görevli mahkeme İcra Mahkemesi’dir. Yetki konusunda şikayette bulunan kişiye seçme şansı tanınmıştır. Kanuna göre bu durumlarda yetkili mahkemeler çek hesabının açıldığı yer, şikayetçinin yerleşim yeri ve çekin tahsil edilmesi için başvurulan bankanın bulunduğu yer mahkemeleridir. Çeki karşılıksız çek olduğu için şikayette bulunmak isteyen kişi bu yerlerden istediğinde İcra Mahkeme’sine başvurarak şikayetini gerçekleştirebilir.