Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Yolcu Hizmetleri Dersi 2. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Yolcuların gidecekleri ülkeye, seyahat amaçlarına ya da sahip oldukları özelliklere göre değişebilen farklı nitelikteki birçok seyahat dokümanını yanlarında bulundurmaları ve gerekli birimlere sunmaları gerekmektedir. Bununla birlikte havayollarının ya da havayolu adına yolcu hizmetlerini sunan yer hizmetleri işletmesinin de bazı dokümanları düzenleyerek, yolcunun havayolu ile seyahatine imkân sunmaları gerekmektedir. Bu dokümanlar aşağıda listelenmektedir.
Bilet, ulusal ya da uluslararası hava taşımacılığında, yolcu ile taşıyıcı arasındaki hak ve sorumlulukları belirleyen taşıma sözleşmesi niteliğinde bir dokümandır. Bilet kişiye özel bir doküman olup, düzenlenip onaylandıktan sonra hakları başkasına devredilemez. Bilet ile ilgili başlıca kavramlar aşağıdaki gibidir:
Yolcu bileti manuel, otomatik, ATB ve elektronik bilet olmak üzere temel olarak dört ayrı biçimde oluşturulabilmektedir. Manuel bilet, muhasebe, acente, uçuş ve yolcu kuponları olmak üzere en az dört nüshadan oluşan ve herhangi bir sistem kullanılmaksızın elle yazılan bilettir. Otomatik bilet, Manuel bilet ile aynı bilgileri ve aynı kuponları içeren bilet türüdür. Ancak otomatik bilet, manuel biletin aksine bir sistem (bilgisayar) kullanılarak düzenlenmektedir. Karton bilet olarak da adlandırılan ATB biletin arka yüzünde, uçuş bilgilerinin yer aldığı manyetik bir şerit bulunmaktadır. ATB bilet, manuel bilet ile aynı bilgileri ve aynı kuponları içermektedir. ATB biletin bir kısmında, uçağa kabul esnasında kullanılan biniş kartı (boarding pass) da yer almaktadır. Elektronik bilet, yolcuların basılı (kâğıt) bilet olmaksızın, seyahat etmelerine imkân sağlayan bir uygulamadır. Elektronik bilet uygulamasında, yolcuya sadece seyahat detaylarını içeren ve yolcu ile havayolu arasındaki hukuki anlaşmayı belgeleyen “Itinerary receipt” adı verilen bir doküman verilmektedir. Sistemde yer alan elektronik bilet kaydında, uçuş kuponlarının durumu hakkında bilgi veren statü kodları yer almaktadır. Bu kodlar aşağıdaki gibidir:
Yolcu bileti üzerinde çeşitli bilgiler yer almaktadır. Uçuş kuponu üzerinde yer alan bilgilerin ise kupon üzerindeki belirli hanelerde belirlenen şekliyle verilmesi gerekmektedir (S:29, Şekil 2.1). Kupon üzerinde yer alan bilgiler aşağıda listelenmektedir.
Bazı durumlarda yolcu bileti yerine geçebilen ya da yolcu bileti ile birlikte kullanılabilecek dokümanlar düzenlenebilmektedir. Bu dokümanlar MCO (Miscellaneous Charges Order: Çeşitli Ödemeler Bonosu), MPD (Multiple Purpose Document: Çok Amaçlı Doküman), FIM (Flight Interruption Manifest: Uçuş Aksaklık Manifestosu)’dir.
MCO, yolcuya sunulan çeşitli hizmetlerle ilgili harcamaları karşılamak için düzenlenen bir dokümandır. Aşağıda MCO düzenlenmesini gerektiren bazı durumlar verilmektedir.
MPD, manuel ya da otomatik olarak düzenlenebilen bir interline trafik dokümanıdır. Havayolları tarafından, aralarında interline trafik anlaşması olan havayollarınca kullanılmak üzere düzenlenen dokümandır. Düzenlenme amacı MCO ile aynıdır.
FIM, yolcunun isteği dışında yapılan değişiklikler, yani uçuş aksaklıkları durumunda dü- zenlenen dokümandır. FIM, uçuş iptali ya da varış noktasının değişmesi gibi doğrudan uçuş güzergâhı ile ilgili aksaklıklarda düzenlenmektedir. FIM yolcunun elinde geçerli uçuş kuponu olmaması durumunda, uçuşun aksadığı başlangıç noktası, ara nokta ya da ara noktalarda düzenlenebilen bir dokümandır ve bilet yerine geçmektedir (S:35, Şekil 2.2).
Interline Trafik Anlaşması, havayollarının birbirlerinin seferleri için kıymetli doküman düzenleyebilmeleri ve düzenlenen bu dokümanların anlaşmaya taraf olan havayollarınca (birbirlerinin seferlerinde) kabul edebilmesini sağlayan anlaşmadır. Ortak Uçuş (Code Share), aralarında anlaşma olan bir ya da birden fazla havayolunun, anlaşmaya taraf diğer bir havayolunun uçuş numarası ve havayolu ikili kodunu kullanarak, bu havayolu adına uçuşu gerçekleştirmesidir.
Kişilerin, ülke giriş-çıkışlarında resmi bir belge bulundurmaları gerekmektedir. Bu resmi belge, kanunla belirlenen koşullara bağlı olarak hükümetler tarafından, vatandaşına ya da vatandaşlığına geçmiş kişilere, hamiline düzenlenerek verilmektedir. Bu resmi belge pasaport ya da pasaport yerine geçebilecek evraklardır. Havayolu uçucu personeline tahsis edilen Uçuş Mürettebatı Seyahat Belgesi ile de ülkeye giriş-çıkış imkânı bulunmaktadır. Bazı durumlarda ülke giriş-çıkışları özel bir evrak olmaksızın, kişilerin kimliklerini göstermeleri yoluyla da gerçekleşebilmektedir. Dünya genelinde kullanılan pasaport çeşitleri aşağıdaki gibidir:
Ülkemizde uygulanan imkân veren pasaport ve pasaport yerine geçen evraklar ise aşağıda listelenmektedir.
Kişilerin ülkeler arasında seyahati esnasında pasaport ya da pasaport yerine geçebilecek bir belgeye sahip olması gerekmektedir. Ancak bazı ülkelere girişlerde bu belgenin bulunması yeterli olmamaktadır. Bazı ülke vatandaşlarının, bu gibi ülkelere giriş imkânının sağlanabilmesi için vize işlemlerinin de yapılması gerekmektedir. Vize “Bir devletin dış temsilcilikleri veya sınır makamları aracılığıyla, ülkesine seyahat edecek bir yabancının pasaportuna koyduğu ve bu yabancının ülkesinin sınır kapısına kadar giderek, sınır makamlarına giriş için başvuru yapabileceğini ve ülkeye girebileceğini gösteren bir kayıttır”. Vize türeleri temel olarak aşağıdaki gibidir:
Salgın hastalıklar nedeniyle pasaport ya da vize gibi gerekliliklerin yanı sıra bazı ülkelere giriş yapabilmek için aşı olma ya da sağlık raporunun alınması zorunluluğu da olabilmektedir. Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Müdürlüğü’nün sitesinde ve de Travel Information Manual: Seyahat Bilgisi El Kitabı’ndan bulaşıcı hastalıklar olan ülkeler, bu ülkelere girişte aşı zorunluluğu ya da karantina uygulaması olup olmadığı öğrenilebilmektedir.
Yolcuların gidecekleri ülkeye, seyahat amaçlarına ya da sahip oldukları özelliklere göre değişebilen farklı nitelikteki birçok seyahat dokümanını yanlarında bulundurmaları ve gerekli birimlere sunmaları gerekmektedir. Bununla birlikte havayollarının ya da havayolu adına yolcu hizmetlerini sunan yer hizmetleri işletmesinin de bazı dokümanları düzenleyerek, yolcunun havayolu ile seyahatine imkân sunmaları gerekmektedir. Bu dokümanlar aşağıda listelenmektedir.
Bilet, ulusal ya da uluslararası hava taşımacılığında, yolcu ile taşıyıcı arasındaki hak ve sorumlulukları belirleyen taşıma sözleşmesi niteliğinde bir dokümandır. Bilet kişiye özel bir doküman olup, düzenlenip onaylandıktan sonra hakları başkasına devredilemez. Bilet ile ilgili başlıca kavramlar aşağıdaki gibidir:
Yolcu bileti manuel, otomatik, ATB ve elektronik bilet olmak üzere temel olarak dört ayrı biçimde oluşturulabilmektedir. Manuel bilet, muhasebe, acente, uçuş ve yolcu kuponları olmak üzere en az dört nüshadan oluşan ve herhangi bir sistem kullanılmaksızın elle yazılan bilettir. Otomatik bilet, Manuel bilet ile aynı bilgileri ve aynı kuponları içeren bilet türüdür. Ancak otomatik bilet, manuel biletin aksine bir sistem (bilgisayar) kullanılarak düzenlenmektedir. Karton bilet olarak da adlandırılan ATB biletin arka yüzünde, uçuş bilgilerinin yer aldığı manyetik bir şerit bulunmaktadır. ATB bilet, manuel bilet ile aynı bilgileri ve aynı kuponları içermektedir. ATB biletin bir kısmında, uçağa kabul esnasında kullanılan biniş kartı (boarding pass) da yer almaktadır. Elektronik bilet, yolcuların basılı (kâğıt) bilet olmaksızın, seyahat etmelerine imkân sağlayan bir uygulamadır. Elektronik bilet uygulamasında, yolcuya sadece seyahat detaylarını içeren ve yolcu ile havayolu arasındaki hukuki anlaşmayı belgeleyen “Itinerary receipt” adı verilen bir doküman verilmektedir. Sistemde yer alan elektronik bilet kaydında, uçuş kuponlarının durumu hakkında bilgi veren statü kodları yer almaktadır. Bu kodlar aşağıdaki gibidir:
Yolcu bileti üzerinde çeşitli bilgiler yer almaktadır. Uçuş kuponu üzerinde yer alan bilgilerin ise kupon üzerindeki belirli hanelerde belirlenen şekliyle verilmesi gerekmektedir (S:29, Şekil 2.1). Kupon üzerinde yer alan bilgiler aşağıda listelenmektedir.
Bazı durumlarda yolcu bileti yerine geçebilen ya da yolcu bileti ile birlikte kullanılabilecek dokümanlar düzenlenebilmektedir. Bu dokümanlar MCO (Miscellaneous Charges Order: Çeşitli Ödemeler Bonosu), MPD (Multiple Purpose Document: Çok Amaçlı Doküman), FIM (Flight Interruption Manifest: Uçuş Aksaklık Manifestosu)’dir.
MCO, yolcuya sunulan çeşitli hizmetlerle ilgili harcamaları karşılamak için düzenlenen bir dokümandır. Aşağıda MCO düzenlenmesini gerektiren bazı durumlar verilmektedir.
MPD, manuel ya da otomatik olarak düzenlenebilen bir interline trafik dokümanıdır. Havayolları tarafından, aralarında interline trafik anlaşması olan havayollarınca kullanılmak üzere düzenlenen dokümandır. Düzenlenme amacı MCO ile aynıdır.
FIM, yolcunun isteği dışında yapılan değişiklikler, yani uçuş aksaklıkları durumunda dü- zenlenen dokümandır. FIM, uçuş iptali ya da varış noktasının değişmesi gibi doğrudan uçuş güzergâhı ile ilgili aksaklıklarda düzenlenmektedir. FIM yolcunun elinde geçerli uçuş kuponu olmaması durumunda, uçuşun aksadığı başlangıç noktası, ara nokta ya da ara noktalarda düzenlenebilen bir dokümandır ve bilet yerine geçmektedir (S:35, Şekil 2.2).
Interline Trafik Anlaşması, havayollarının birbirlerinin seferleri için kıymetli doküman düzenleyebilmeleri ve düzenlenen bu dokümanların anlaşmaya taraf olan havayollarınca (birbirlerinin seferlerinde) kabul edebilmesini sağlayan anlaşmadır. Ortak Uçuş (Code Share), aralarında anlaşma olan bir ya da birden fazla havayolunun, anlaşmaya taraf diğer bir havayolunun uçuş numarası ve havayolu ikili kodunu kullanarak, bu havayolu adına uçuşu gerçekleştirmesidir.
Kişilerin, ülke giriş-çıkışlarında resmi bir belge bulundurmaları gerekmektedir. Bu resmi belge, kanunla belirlenen koşullara bağlı olarak hükümetler tarafından, vatandaşına ya da vatandaşlığına geçmiş kişilere, hamiline düzenlenerek verilmektedir. Bu resmi belge pasaport ya da pasaport yerine geçebilecek evraklardır. Havayolu uçucu personeline tahsis edilen Uçuş Mürettebatı Seyahat Belgesi ile de ülkeye giriş-çıkış imkânı bulunmaktadır. Bazı durumlarda ülke giriş-çıkışları özel bir evrak olmaksızın, kişilerin kimliklerini göstermeleri yoluyla da gerçekleşebilmektedir. Dünya genelinde kullanılan pasaport çeşitleri aşağıdaki gibidir:
Ülkemizde uygulanan imkân veren pasaport ve pasaport yerine geçen evraklar ise aşağıda listelenmektedir.
Kişilerin ülkeler arasında seyahati esnasında pasaport ya da pasaport yerine geçebilecek bir belgeye sahip olması gerekmektedir. Ancak bazı ülkelere girişlerde bu belgenin bulunması yeterli olmamaktadır. Bazı ülke vatandaşlarının, bu gibi ülkelere giriş imkânının sağlanabilmesi için vize işlemlerinin de yapılması gerekmektedir. Vize “Bir devletin dış temsilcilikleri veya sınır makamları aracılığıyla, ülkesine seyahat edecek bir yabancının pasaportuna koyduğu ve bu yabancının ülkesinin sınır kapısına kadar giderek, sınır makamlarına giriş için başvuru yapabileceğini ve ülkeye girebileceğini gösteren bir kayıttır”. Vize türeleri temel olarak aşağıdaki gibidir:
Salgın hastalıklar nedeniyle pasaport ya da vize gibi gerekliliklerin yanı sıra bazı ülkelere giriş yapabilmek için aşı olma ya da sağlık raporunun alınması zorunluluğu da olabilmektedir. Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Müdürlüğü’nün sitesinde ve de Travel Information Manual: Seyahat Bilgisi El Kitabı’ndan bulaşıcı hastalıklar olan ülkeler, bu ülkelere girişte aşı zorunluluğu ya da karantina uygulaması olup olmadığı öğrenilebilmektedir.