YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASININ SON HALİ
Çok uzun zamandır beklenen emeklilik prim günü dolup da yaşı bekleyenler için yasa çalışması yapılmakta olup her an yasalaşması beklenmekte.
Bu yasadan faydalanmak isteyenlerin bir kısmı ise yurtdışında yaşayanlar olup Yurtdışı Hizmet Borçlanması ile ilgili çok fazla talep ve soru tarafıma iletildiğinden YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI İLE İLGİLİ akla gelebilecek tüm soruları yanıtlamaya çalışacağım;
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASININ SON HALİ HANGİ YASAL DÜZENLEMEYE TABİDİR?
Çok uzun yıllardır yurtdışı hizmet borçlanma talep ve ödemeleri yapıldığından üzerinde en çok yasal değişiklik yapılan durumlardan biridir yurtdışı hizmet borçlanması.
Yurtdışı hizmet borçlanması ile ilgili en son değişiklik 2019 yılında yapılmış olup bu düzenleme ile önceki şartlar önemli ölçüde değiştirilip yurtdışı borçlanma ile emekli olma şartları kısmen de olsa ağırlaştırılmıştır. Ancak halen yurtdışı hizmet borçlanması ile emekli olmanın yurtdışında yaşayan kişiler için çok cazip olduğunu söyleyebilirim.
19.07.2019 tarihli ve 30836 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7186 Sayılı Torba Kanun ile “3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da” değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklik 01.08.2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yani özet ile; 01.08.2019 tarihinden sonra yurtdışı hizmet borçlanması talebinde bulunanlar bu yasaya tabi olacaktır.
SON YASAL DEĞİŞİKLİK İLE YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI YAPACAKLARIN DURUMU NASIL OLACAKTIR?
Son yasal değişiklik öncesi geçerli olan uygulamada Türkiye’de öncesinde sigortalılığı bulunmakta ise borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) haline göre, Türkiye’de sigortalılığı hiç olmamış ise Bağ-Kur (4/b) kapsamında geçmiş hizmet süresi olarak kabul edilmekte idi.
Ancak 01.08.2019 tarihinden itibaren yapılacak olan yurtdışı hizmet borçlanmalarında bu ayrım, yani en son sigortalılık statüsü uygulaması kaldırılmış olup borçlandırılan yurtdışı hizmet süreleri 01.08.2019 tarihi itibari ile 5510 Sayılı Kanun’un 4/1-b bendi (Bağkur) kapsamında değerlendirilecektir.
Bu düzenleme ile; hem sgk (4/a) kapsamında emekli olmanın yolu kapatılmış hem de daha fazla gün borçlanarak emekli olma zorunluluğu getirilmiştir.
Yine bu yasal değişiklik ile borçlanma prim oranı da önceki düzenlemede geçerli olan %32’den %45’e yükseltilmiştir.
Pek tabii ki; 01.08.2019 tarihinden önce yurtdışı hizmet borçlanma talebinde bulunup, tahakkuk ettirilen borçları yasal süresi içinde ödeyen kişiler bu yasal değişikliklerden etkilenmeyecektir. Bu kişiler %32 prim oranı üzerinden borçlanacaklar ve var ise borçlanma talep tarihinde Türkiye’deki son sigortalılık statüsü dikkate alınarak emekli olabileceklerdir.
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI İLE HANGİ SÜRELER BORÇLANILABİLİR?
- Yurtdışında geçen sigortalılık süreleri,
- Yurt dışında geçen sigortalılık süreleri içerisinde veya sonunda gerçekleşen ve her biri 1 yıla kadar olan işsizlik süreleri
- Ev kadını olarak geçen süreler.
BORÇLANMA KAPSAMINDA OLMAYAN SÜRELER HANGİLERİDİR?
- Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadını olarak geçen süreler borçlanma kapsamında değildir.
- Ülkemizdeki sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları kapsamında geçen sürelerle çakışan yurtdışı süreleri,
- İkili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim tarihinden sonraki işsizlik süreleri ile ev kadını olarak geçen süreleri.
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMA ŞARTLARI NELERDİR?
- Borçlanılacak sürelerde Türk vatandaşı olmak,
- Borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı veya doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olmak,
- Borçlanma kapsamındaki yurtdışı çalışma sürelerini ve ev kadını olarak ikamet ettiklerini belgelendirmek (başvuru esnasında bu belgelerin aslı ve Türkçe tercümeleri sunulmak zorunda)
- SGK’ya başvuruda bulunmak. Başvuru esnasında Yurtdışı Borçlanma Başvuru Formu ve Yurtdışı Emeklilik ve Borçlanma Beyan ve Taahhüt Belgesi doldurulup imzalanarak kuruma teslim edilir.
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASINDA SİGORTALILIK SÜRESİ NASIL BELGELENDİRİLİR?
Sözleşmeli ülkelerde çalışılmış olması durumunda;
- Çalışılan ülkede bağlı bulunulan sigorta merciinden alınacak hizmet cetveli veya sigorta kartı,
- Sigortalıların çalıştıkları işyerlerinin resmi kuruluşlara ait olması veya resmi kuruluşlarca ya da kamu kurumu olarak kabul edilen kuruluşlarca düzenlenmesi halinde , belgelerin ayrıca tasdikine gerek kalmaksızın; çalışılan ülkede işyerinin ait olduğu belediyelerce düzenlenmiş hizmet belgeleri, vergi dairelerince çalışılan sürelere ilişkin düzenlenmiş belgeler, iş bulma kurumlarınca işsizlikte geçen sürelere ilişkin verilen belgeler, ilgili meslek kuruluşları veya birliklerince veya diğer resmi kuruluşlarca verilen hizmet belgeler,
- Yurtdışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesi,
- Ev kadınları için ise ; yurtdışında resmi olarak ikamet ettiğini gösterir ikamet belgesi.
Sözleşmesiz ülkelerde çalışılmış olması durumunda;
- Bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı hizmet borçlanması için kullanılacağı belirtilen hizmet belgesi,
- Yurtdışında çalışılan iş yerlerinden alınacak hizmet sürelerini gösterir bonservis ile birlikte pasaportta bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri.
- Ev kadınları için ise; yurtdışında resmi olarak ikamet ettiğini gösterir ikamet belgesi.
YURTDIŞI BORÇLANMASINDA SİGORTALILIK BAŞLANGICI NASIL TESPİT EDİLMEKTE?
- Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise; sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye gitmektedir.
- Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi; borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilmektedir.
BORÇLANMA MİKTARI NASIL HESAPLANIYOR?
Borçlanma Tutarı=borçlanılacak gün sayısı x seçilen günlük prime esas kazanç tutarı x %45
Yurtdışı hizmet borçlanması; günlük asgari ücret ile günlük asgari ücretin 7,5 katı arasında olmak şartıyla tercih edilecek herhangi bir prime esas kazanç seviyesinden yapılabilmektedir.
Şuan için borçlanmada prime esas kazancın asgari ücret karşılığı: GÜNLÜK 97,06 TL’DİR
BORÇLANMA TUTARININ NE KADAR SÜREDE ÖDENMESİ GEREKİR?
SGK tarafından tahakkuk ettirilerek tebliğ edilen prim borcunun tebliğ edildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde ödenmesi gerekmektedir.
Söz konusu üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde ; ödenen miktar ile orantılı süre geçerli sayılır, kalan sürenin geçerli sayılması yeni bir borçlanma talebine bağlıdır.
Üç aylık süre içinde ödeme yapmayanların borçlanma başvuruları geçersiz sayılacaktır. Belgelendirilen yurtdışı hizmet sürelerinin yeniden borçlandırılarak değerlendirilmesi, bu konudaki yeni başvuruya bağlıdır.
KISMİ BORÇLANMA YAPILABİLİR Mİ?
Yurtdışı sürelerinin tamamı borçlanılabileceği gibi Türkiye’de emekli aylığı bağlanmasına yetecek kısım kadar borçlanma yapılması mümkündür.
BORÇLANMA TARİHİNDEN SONRA YURTDIŞINDA GEÇEN SÜRELER VARSA BUNLARDA BORÇLANILABİLİR Mİ?
Borçlanma başvuru tarihinden sonra yurtdışında geçen süreleri bulunanların , bu süreleri yeniden borçlanma hakları bulunmaktadır.
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI İLE HANGİ ŞARTLARDA EMEKLİ MAAŞINA HAK KAZANILIR?
Yurtdışı hizmet borçlanmadı ile malullük, yaşlılık veya emekli aylığı bağlanabilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekmektedir;
- Maaş bağlamaya yetecek kadar gün karşılığı borçlanma miktarının tamamen ödenmesi,
- SGK mevzuatı hükümlerine göre aylığa hak kazanılmış olması,
- Emekli aylığı talebinde bulunulması. (Bu talep borçlanma ile birlikte yapılabileceği gibi ödeme yapıldıktan sonra da başvuru yapılabilir. Zaten maaş, borçlanma ödemesinin yapıldığı ayı takip eden aybaşından itibaren yapılmaktadır.)
- Yurt dışında herhangi bir işte çalışılmaması ve ikamete dayalı sosyal sigorta veya sosyal yardım ödeneği alınmaması.
YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMA ÖDEMESİ İADE ALINABİLİR Mİ?
Tahakkuk ettirilen borcun tamamını veya bir kısmını ödeyenlerden borçlanmalarının iptal edilmesi için başvuruda bulunanların ödedikleri borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın ve döviz kuru dikkate alınmaksızın Türk Lirası olarak iade edilir.
Borçlandıkları hizmetleri ile malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılar ile ölüm aylığı bağlanamayan hak sahiplerine başvuruları halinde ödenen borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın ve döviz kuru dikkate alınmaksızın Türk Lirası olarak iade edilir.
Ancak borçlandıkları hizmetler dikkate alınarak aylık almakta olanlar borçlanma talebinden vazgeçemezler ve bunların ödedikleri borçlanma tutarı iade edilmez.
Not: Yurtdışı hizmet borçlanmalarında günlük brüt asgari ücret dikkate alındığından, 01.01.2023 tarihinde yapılacak asgari ücret artışından olumsuz olarak etkilenmemek adına borçlanma taleplerinin en geç 31.12.2022 tarihine kadar yapılması gerekmektedir.
Not: Yukarıda da belirttiğim üzere emeklilik yaşı ile ilgili yasalaşan bir kanun bulunmadığından emeklilik yaşının geriye çekilip çekilmeyeceği, yaşın geri çekilmesi halinde kaç yaşında emekli olunabileceği ya da kanun değişikliği ile ne gibi şartlar getirileceği bilinmemektedir.
Av. Uzm. Arb. Meliha DURSUN TAŞAN
Feneryolu Mah. Fahrettin Kerim Gökay Cad.
Leylak Apt. No:68/1 B Blok
K:1 D:2 Kadıköy/İstanbul
0532 582 77 95