Zamanaşımının Tanımı ve Unsurları nı tanıtacak olursak , zamanaşımının sözcük anlamı, belli bir sürenin geçmesidir. Zamanaşımının yerine müruru zaman, süreaşımı ve yıllanma ifadeleri de kullanılmaktadır. Zamanaşımının çeşitli dillerdeki ifadesi şöyledir:
Osmanlıca: Müruru zaman
Latince: Praescriptio
İngilizce: Prescription -Time limits
Almanca: Verja ehrung
Fransızca: Prescription
Zamanaşımı, kanunun belirttiği şartlar altında bir sürenin geçmesiyle, bir hak kazanmak, bir yükümlülükten kurtulmak, bir hak veya yetkiyi kaybetmek durumudur. Zamanaşımı çeşitli şekillerde tarif edilmiştir.
“Genel olarak zamanaşımı (müruru zaman), kanunun tayin ettiği şartlar altında bir zamanın geçmesi üzerine bir hak kazanma veya bir külfetten kurtulma yoludur.”
“ Zamanaşımı (mürür-i zeman); bir davanın açılması veya bir hükmün yerine getirilmesi için kanunen muayyen, belli olan zamanların geçmesi.”
“Bir hak kazanma ya da bir yükümlülükten kurtulma için kanunun tespit ettiği belli bir zamanın geçmesi.”
“Özel hukukta zamanaşımı, kanunların belirlediği koşullara göre bir zamanın geçmesi ile bir hakkın kazanılması ya da bir borçtan kurtulma yoludur.”9
“Zamanaşımı, bir alacağın doğumunu takip eden ve kanunla belirtilmiş olan bir süre içinde alacaklının, hakkını istememesi veya borçluya dava etmemesi nedeniyle, hak isteme veya dava açma olanağının ortadan kalkmasıdır.”! “Zamanaşımı, yasanın belirttiği şartlar altında bir sürenin geçmesiyle bir hak kazanmak, bir yükümlülükten kurtulmak, bir hak veya yetkiyi kaybetmek gibi bir sonuç doğuran, başlangıç ve sonu belirli bir zaman parçasıdır. ”?
Zamanaşımı kısaca hak kazanma veya bir külfetten kurtulma yoludur; bir hakkın kazanılmasına neden olan zamanaşımına kazandırıcı (iktisabi) zamanaşımı, bir külfetten kurtulmayı sağlayan zamanaşımına kaybettirici veya düşürücü (iskati) zamanaşımı denilmektedir.
Vergi Usul Kanunun 113/1 maddesinde “Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır. ” şeklinde tanımlanmıştır.
zamanaşımı tanımı ve unsuru
Bir hakkın istenebilmesi veya bir yetkinin sınırlandırılması olarak zamanaşımının sözkonusu olabilmesi için bazı unsurların bir araya gelmesi gerekir. Zamanaşımının uygulanması ile ilgili çalışmanın “ikinci kısmında”da bu konular etraflıca inceleneceğinden burada kısaca bahsedilecektir.
Hukukta kişiler arasında zamanaşımının etki edebileceği bir ilişki olmalıdır. Bu ilişki borçlar hukukundan, ceza hukukundan veya vergi hukukundan doğabilir. Genel olarak her türlü borç zamanaşımına uğrar. Bazı borçlarda ise zamanaşımı söz konusu olmaz.” Kural olarak ceza hukukunda da her Suç ve ceza zamanaşımına uğrar. Bazı suç ve cezalarda ise zamanaşımı işlemez. Vergi hukukundan doğan vergi alacağı da zamanaşımına uğrar.
Bir alacak muaccel hale gelince borçlu borcunu ödeme, alacaklı da alacağını isteme yetkisine sahip olur. Devletle kişi arasındaki ceza ilişkisinde de suç işlenmiş veya ceza hakim kararına bağlanmış olması gerekir. Vergi alacağı ilişkisinde ise, verginin doğmuş olması şarttır.
Bir hak ve alacağın doğumundan veya muaccel olmasından itibaren, hak sahibi veya alacaklı belirli bir süre içerisinde hakkını istemeli veya yetkisini kullanmalıdır. Alacaklıyı sınırlandıran bu süre, kanunda kabul edilmiş olan zamanaşımı süresidir. Sürenin başlangıcı taraflar arasındaki hukuki ilişkinin doğumu ile başlar, kanunda belirtilen sürenin son günü çalışma saati sonu itibariyle sona erer.
Zamanaşımının gerçekleşmesi için sürenin işlemesine engel olan nedenlerin olmaması gerekir. Zamanaşımının işlemesine engel olan nedenler zamanaşımını durduran ve kesen nedenlerdir. Bu nedenlerden birisinin bulunması halinde sonuçları farklı olmakla birlikte, süre işlemez.