Pazartesi Dergisi, Kadınların Kurtuluş Hareketi içinden bir grup kadının popüler feminist bir yayın çıkarma düşünceleri sonucunda, 1995 yılında, İstanbul’da yayın hayatına başlamış ve 12 yıl boyunca yayımlanmıştır.
Pazartesi Dergisi 106 sayı boyunca aylık dergi, 2006 yılından itibaren iki aylık dosya seçkiler halinde yayımlanmış, güncel haberler web sitesi aracılığıyla paylaşılmış ve 2007 yılının sonlarında web sitesinin güncellenmesi ve derginin basımı durmuştur.
Kadın kurtuluş hareketinin, popüler feminist bir yayın çıkarmadaki amacı, feminizmin yaygınlaşmasını sağlamaktır. Derginin hedef kitlesi bütün kadınlar değil fakat kentli, çalışan, çeşitli sınıflardan, kesimlerden, yaş ve konumlardan bir biçimde sokağa çıkabilmiş kadınlar olarak belirlenmiştir.
Derginin yayıma başladığı dönem, feminist kadın gruplarının kendi gündemlerini belirlediği, bu gündemlere göre hareket ettiği, kadın hareketinin durgunluk yaşadığı “proje feminizmi” dönemidir. 1990’lı yıllar medyanın tekelleşmeye başladığı ve medya gruplarının kendi televizyon, radyo, gazete ve dergilerini kurdukları bir dönemdir. Bu dönemde kadın dergiciliği de büyük medya gruplarının tekeline geçmeye başlamıştır. Pazartesi dergisi fikri, Cosmopolitan, Votre Beaute, Harper’s Bazaar gibi yabancı kökenli tüketimi arttırma amaçlı kadın dergilerinin yerli versiyonlarının ortaya çıktığı ve popüler feminist dergiler olan Kadınca ve Kim dergilerinin de eski etkisini yitirmeye başladığı bir zaman diliminde kadın hareketinin içinde bulunduğu durgunluğu ve medyada yaşanan tekelleşmenin kadınlar açısından yarattığı olumsuz etkiyi kırabilmek için yayımlanmıştır.
Derginin çıkarılması için bir araya gelen feministler ilk feminist yayıncılık olan Somut’ta, ilk bağımsız feminist dergiler olan Feminist ve Kaktüs kolektiflerinde yer almış ve Türkiye’de feminizmin popüler söylem içinde yaygınlaşmasında önemli roller üstlenen Kadınca ve Kim dergilerinde çalışmışlardır.
Feminist hareketin ilk bağımsız dergileri olan Feminist ve Sosyalist Feminist Kaktüs dergileri feminist yayıncılık içindeki ideolojik anlamda ilk düşünsel ayrışmanın da zemini olmuşlardır. 1980’lerde feminizme farklı yaklaşımları tartışabilmek için iki farklı yayın çıkarma fikri kendileri dışındaki kadınlara seslenmenin yolu olarak 1990’larda tek bir yayın etrafında bir araya gelmeye evrilmiştir. Dolayısıyla Pazartesi Dergisi kendisinden önce çıkarılan Somut, Feminist ve Kaktüs dergilerinden edinilen deneyimlerden beslenmiştir. Örneğin derginin hazırlık aşamasındaki tartışma tutanaklarından birinde şu ifadeler yer almaktadır: “Feminist hareketin önceki yayınları hakkında eleştiri toplanmalı. Hangi yayının nesi olumlu nesi olumsuz. Karşılaştıkları zorlukların dökümü, değerlendirilmesi.” Ayrıca “Feminist’in biçimi, canlılığı; Kaktüs’ün sürekliliği; Kim’in feministleştirilmiş magazinliği’ ifadeleri tartışmaya katılan kadınların derginin nasıl olması gerektiğine ilişkin fikirlerinin önceki yayın deneyimlerinden beslendiğine işaret etmektedir.
Pazartesi Dergisi’nin nasıl olması gerektiğiyle ilgili tartışmalar sonraki yıllarda da devam etmiştir. Popüler feminist bir yayın projesi olarak yayın hayatına başlamış olsa da derginin yayın çizgisi; 1995-2000 yılları arasını kapsayan “popüler feminist yayın” dönemi, Şubat 2000 sonrasında bir grup kadının dergiden ayrılması üzerine derginin yayına ara verdiği ve Mart 2002’ye kadar geçen dönem ikinci dönem ve Kasım 2003’ten yayıma son verilen 2007’ye kadarki dönem olmak üzere üç döneme ayrılabilir. Bu dönemler sırasında popülerlikten gittikçe politikliğe evrilmiş, kapsayıcılığı ise kadınlardan feminist kadınlara doğru daralmıştır.
Derginin fikir aşamasından itibaren ve yayın sürecinde kilit rol oynayan kadınlar şunlardır: Ayşe Düzkan, Gülnür Acar Savran, Filiz Koçali, Nesrin Tura. Beyhan Demir ve Nevin Cerav ise derginin içinde yetişmişlerdir. Gülnur Acar Savran, Filiz Koçali ve Nesrin Tura 2000 yılında dergiden ayrılmışlar ve dergi Ayşe Düzkan, Beyhan Demir ve Nevin Cerav idaresinde yayıma daha az popüler bir çizgide devam etmiştir. 2003’ten sonra Nevin Cerav da dergiden ayrılmıştır.
Dergi arşivine http://www.pazartesidergisi.com/ , adresinden ulaşılabilmektedir.
Kaynak
Satı Atakul (2002) “Popüler Feminist Bir Yayın Deneyimi: Kadınlara Mahsus Gazete Pazartesi”, https://tezarsivi.com/populer-feminist-bir-yayin-deneyimi-kadinlara-mahsus-gazete-pazartesi , [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Eda Aslı Şeran (2009) “Kadınlara Mahsus Gazete Pazartesi Dergisi: Türkiye siyasal yaşamındaki yeri, kadın kurtuluş hareketindeki önemi”, https://www.academia.edu/222484/KADINLARA_MAHSUS_GAZETE_PAZARTES%C4%B0_DERG%C4%B0S%C4%B0_T%C3%BCrkiye_siyasal_ya%C5%9Fam%C4%B1ndaki_yeri_kad%C4%B1n_kurtulu%C5%9F_hareketindeki_%C3%B6nemi , [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Serap Güzelcan Şenol (2010) “Türkiye’de 1980 sonrası kadın hareketi ve feminist yayıncılığın oluşum süreci: Pazartesi dergisi deneyimi”, https://tezarsivi.com/turkiyede-1980-sonrasi-kadin-hareketi-ve-feminist-yayinciligin-olusum-sureci-pazartesi-dergisi-deneyimi , [Erişim Tarihi, Haziran 2021]
Yazar
Demet Sayınta