Baskı Yayları

Baskı yayları (ing. compression springs – coil spring) sıkıştırma veya itiş yoluyla enerji depolama, basınç ile ilgili kuvvetlere mukavemet gösterme ve kuvvet sağlama gibi özellikler için kullanılır.

Baskı yayları metal veya metal alaşımdan imal edilirler. Üzerine yüklenen yükün etkisi yönünde esneyerek bu etkiyi karşılar ve üzerindeki yük kalktığında tekrar ilk durumlarını alırlar. Bu nedenle iyi bir baskı yayı – basma yayı – itici yay yeterli derecede deformasyona uğrayabilmeli ve herhangi bir boyutsal değişime uğramadan denge haline dönebilmelidir.

Sanayide en çok kullanılan basma yayları yuvarlak telden uçları kapalı olarak sarılmış, iki kenarı birbirine paralel olanlardır. Genellikle yuvarlak kesitli telin, vida dişi helisi şeklinde ve silindir biçiminde sarılarak meydana getirilen yaya silindirik helisel yay denir. Silindirik helisel baskı yaylarında kuvvetler doğrusal (lineer) olarak elde edilir. Doğrusal olmayan kuvvetler elde etmek için fıçı veya konik baskı yaylar imal edilir. Basma yaylarda, ortalama yay çapının, tel çapına oranına, sarım oranı (yay indeksi) denir ve bu oranın 4 ile 11 arasında olması tercih edilir. Bazı baskı yayları baskı yaptıkları yüzeylere dik oturması amacıyla taşlanırlar.

Baskı yayı imalatı kullanım alanına ve farklı ihtiyaçlara göre konik, fıçı, ters fıçı ve bonel yay şeklinde yapılabilir. Genellikle yuvarlak kesitli telin, vida dişi helisi şeklinde ve silindir biçiminde sarılarak meydana getirilen yaya silindirik helisel yay denir. Silindirik helisel basma yaylarda kuvvetler doğrusal olarak elde edilir. Doğrusal (lineer) olmayan kuvvetler elde etmek için fıçı veya konik yaylar imal edilir.

Baskı Yayları Uç Şekilleri

Baskı yaylarında ortalama yay çapının tel çapına oranına sarım oranı (yay indeksi) denir ve bu oranın 4 ile 11 arasında olması tercih edilmelidir. 0.10 mm – 40.00 mm arasında hesabı ve tasarımı ile beraber üretim yapabilecek, birçok yay imalatçısı firma mevcuttur.

Yaylardaki boy kaybı sorununu çözmek, aşırı titreşimi azaltmak, doğrusal olmayan yük özelliklerini elde etmek için sürekli yenilenen son teknoloji yay sarma makineleri kullanılarak itici yay – baskı yayı üretimi yapılır.

Baskı yayı, basma yay, itici yay teknik resmi

Baskı yayları; basma yay, helezon yay, elek yayı, titreşim yayı, itici yay, itme yayı, vibrasyon yayı gibi adlarla da anılırlar.

İstenildiği takdirde dikdörtgen kesitli tel kullanılarak da basma yay imalatını yapmak mümkündür. Dinamik yük altında çalışan ve yüksek kullanım ömrü ve dayanım istendiği durumlarda yay yüzeyine shot-peening (bilya dövme – çelik kumlama) işlemi uygulanmaktadır. Ön gerilme ile malzemedeki kalıntı gerilmeleri arttırmak amacı ile kullanılan shot peening (bilyalı dövme) işlemi dinamik yükler altında çalışan yayların yorulma ömrünü geliştirmek amacı ile uygulanır.

Baskı Yayı Hesabı İçin Gerekli Bilgiler

• Malzeme kalitesi (örn. yay çeliği)
• Tel çapı (d)
• İç çap veya dış çap
• Yay serbest boyu
• Toplam tur veya hatve sayısı
• Sarım yönü
• Blok yay boy ölçüsü, f1-f2 ölçüsü
• Yay kuvveti / kuvvetleri
• Yüzey taşlama var / yok
• Yüzey koruma – kaplama var / yok

Örnek Baskı Yayları – Basma Yayı Resimleri

Çekme yayı kullanılan sektörlerin başlıcaları; maden makine sanayi, kalıp sanayi, ağır iş makine sanayi, otomotiv & yedek parça sanayi, tarım makine sanayi, gemi sanayi, inşaat makine ve ekipman sanayi, beyaz eşya sanayi,  madeni eşya sanayi, spor malzemeleri ve ekipmanları, oyuncak sanayi, otomasyon makine sanayi, gıda ve ambalaj makinaları sanayi, elektrik ve elektronik sanayi, ısıtma & soğutma sanayi, bisiklet ve motosiklet yedek parça sanayi olarak sayılabilir.

Baskı yayları Ankara, İstanbul, İzmir Konya, Kayseri imalatçı firmalar listesi :

İstanbul baskı yayı üreticileri :