İÇİNDEKİLER
Çölyak kişinin bağışıklık sisteminden kaynaklanan otoimmin bir hastalıktır. Kesin tedavisi olmamakla birlikte kişinin ömür boyu glütensiz bir diyet programı uygulaması gerekmektedir. Çölyak hastalığının en büyük nedeni glutenli gıdaların tüketilmesidir. Özellikle bebekler ilk 6 ay glutenli gıdaların fazla tüketilmesi ilerleyen yaşlarda çölyak hastası olma ihtimallerini arttırabilir.
Çölyak hastalığının genel olarak genetik olabileceği konusunda görüşler mevcut olmakla birlikte glütene tahammülsüzlüğün nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Çevresel faktörler, genetik yapı, aşırı glutenli beslenme ( özellikle bebeklik çağında aşırı glüten tüketme ) çölyak hastalığını tetikleyebilecek faktörler arasında gösterilmektedir. Yapılan araştırmalarda, bağışıklık sistemini geliştiren bazı genlerin, çevresel faktörlerle birleşerek çölyak hastalığına neden olduğu görülmüştür. Genellikle kardeşler, çocuklar, ebeveynler de çölyak hastalığını taşımaktadır. Genetik faktörler dışında beslenme şekli, gastrointestinal enfeksiyonlar, bağırsak bakterileri vb durumlarda çölyak hastalığını geliştirebilir. Ayrıca Bağırsak Kanseri, Turner Sendromu, Lupus, Addison hastalığı, Down sendromu, tip 1 diyabet, karaciğer problemleri , tiroid hastalığı gibi hastalıkların bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.
Çölyak hastaları genel olarak glütensiz olan ürünleri tüketebilir. Glutenli ürünlerin glütensiz muadilleri düşünülerek, lezzetten zengin bir beslenme programı çıkartılabilir. Pirinç, mısır, soya, patates glüten içermediği için glüten içeren besinlerin yerine kullanılabilir. Yumurta, reçel, zeytin, sebze ve meyveler, unsuz olarak hazırlanan tavuk, et ve balık ürünleri de çölyak hastalarının tüketebileceği besinlerdendir. Çölyak hastası kişiler etiketsiz ürün tercih etmemeli, etiketli ürünlerin etiketlerini çok iyi okumalı, ilaç, kozmetik, şampuan vb glüten içerikleri yönünden dikkatle incelemeli, pişirme ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat etmelidir.
Çölyak hastaları genel olarak glutenli gıdalardan uzak bir beslenme programı uygulamalılar. Ekmek, kızartmalar, çörek, hamur işleri, şekerlemeler, bisküvi çeşitleri, makarna, tahıl ürünleri vb glüten açısından zengin gıdalardır. Çölyak hastaları tarafından tüketilmemeleri gerekmektedir. Gluten bakımından zengin gıdalar bağışıklık sistemi üzerinde bozulmalara neden olur. Bağışıklık sistemi sağlıklı hücrelerle zararlı hücreleri ayırt edemez hale gelir. Gluten proteinini zararlı bir faktör olarak görmeye ve glütene karşı bir çeşit savunma geliştirmeye başlar ve bir takım tepkiler verir. Bu tepkilerin sonucunda da kişinin özellikle sindirim sistemi ve cildi olumsuz etkilenmeye başlar.
Çölyak hastalığı belirtileri genellikle her yaş grubunda sindirim sistemi problemleriyle ortaya çıksa da yaş gruplarına göre bir takım farklılıklar gösterebiliyor. 2 yaşından küçük bebeklerde, kusma, kronik ishal, karında şişlik, gelişme geriliği, iştahsızlık hatta kas erimesi görülebilir. 2 yaş ve üzeri çocuklarda, ishal yada kabızlık, kilo kaybı, sinirlilik, kısa boy, ergenlikte gecikme, dikkat eksikliği görülebilir. Daha büyük çocuklarda, depresif ruh hali, diş hastalıkları, deride gözlemlenen sorunlar, aşırı kilo kayıpları, kemiklerin zayıflaması, aşırı yorgunluk, ishal, iştahsızlık, dikkat bozukluğu, demir seviyesinde düşüklük görülebilir. Yetişkinlerde, aşırı sinirlilik, sürekli depresyon, kusma, midede gaz sancıları, demir eksikliği, kansızlık, karın ağrıları, el ve ayak bölgelerinde karıncalanma, kemik ağrıları, eklem ağrıları, dilde parlaklık görülebilir. Bazı çölyak hastalıkları atipik olarak ortaya çıkar. Bu tarz çölyaklı kişilerde kaşıntılı ve kırmızı cilt döküntüleri, dilde yanma, halsizlik, solukluk gibi kansızlık belirtileri, kalsiyum eksikliğine bağlı kemik erimesi, kas zayıflığı, kemik ağrısı, K vitamini eksikliğine bağlı kanamalar, gece körlüğü , depresyon, ses kısıklığı, baş dönmesi, hormon seviyelerinde dengesizlik, ağız içi yaraları, eklem problemleri görülebilir.
Her yaşta çölyak tanısı konulabilir. Kan testinden sonra dışkı testi de yapılabilir. Buna ek olarak vücuttaki tüm maddelerin kan seviyeleri ölçülür. Kesin tanı için ince bağırsak biyopsisi yapılır. Son olarak BT yani bilgisayarlı tomografi yapılabilir.
Çölyak hastalığının herhangi gibi tedavisi olmadığı için ortaya çıkan belirtilerle beraber kısa bir süre içerisinde muayene olunmalı ve çölyak diyetine başlanmalıdır. Çölyak hastalığı tedavisi sadece yaşam boyu glutensiz diyettir. Bu nedenle tedavi sürecinde doktorun hazırlayacağı özel diyet uygulamasına hemen başlanmalıdır. Bu diyetin yanı sıra yine uzman bir diyetisyenle görüşme yapılmalı ve diyetin nasıl devam edeceği öğrenilmelidir.