Emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu 14. Maddesince düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre işçi belirli sebeplere dayanarak iş sözleşmesini fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır. İşçi yaşlılık, malullük veya emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı hakkını kazanır.
İş akdinin haklı bir nedene dayanarak veya haklı bir nedene dayanmaksızın feshi durumunda, her ay otuz gün bürüt ücrete karşılık gelecek şekilde hesaplanarak, işverenin, işçiye ödemesi gereken tazminat türüne kıdem tazminatı denir. Kıdem tazminatının ödenmesi gereken haklı sebeplerden biri de, emeklilik sebebiyle kazanılan kıdem tazminatıdır.
İçindekiler
Emeklilik nedeniyle işten ayrılma şartları, 1475 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Pirim gün sayısı ve çalışma süresi, 08.09.1999 tarihinden önce işe girenler ve bu tarihten sonra işe girenler için ayrı düzenlenmiştir.
Emeklilik gün ve pirim şartlarını oluşturan işçi, SGK’dan emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı hak kazandığını gösterir evrakı alarak ve işverene sunmalı. Bu sayede iş akdini feshedebilir. Emeklilik sebebi ile iş akdinin feshi işverenin tasarrufunda değildir.
İşçi emeklilik şartlarını yerine getirip, işten ayrılır. Kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin emeklilik sonrası aynı iş yerinde veya başka bir iş yerinde çalışmasına engel bir durum yoktur. Sonraki girmiş olduğu iş yerinden emekliliğini haklı sebep göstererek iş akdini fesheder.
İkinci defa kıdem tazminatı talebi haklı sebeptir. Ancak SGK işçiye en fazla iki defa emeklilik sebebiyle tazminat almaya hak kazandığına dair belge verebilir. Bu durumda, işçi en fazla iki defa kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir.
İhbar tazminatı, iş sözleşmesini tek taraflı fesheden tarafın, iş sözleşmesi taraflarından diğerine ödenen tazminat hakkıdır. İşi sözleşmesini bozan tarafın, işçi veya işveren olması durumu değiştirmez.
Evlilik, zorunlu askerlik, emeklilik sebebiyle iş akdinin feshi durumunda, 1475 sayılı İş Kanunu gereğince işçi ve işveren ihbar tazminatı talebinde bulunamaz.
İşçinin kanunla belirtilen süreyi ve pirimi doldurması ile SGK’dan emeklilik sebebiyle kıdem tazminatını almaya hak kazandığını bildirir yazıyı, işverene iletmesi ile tazminat hakkını kazanır. İşçinin son çalışmış olduğu iş yerinde çalıştığı süre baz alınarak, bürüt maaş üzerinden hesaplanarak, işveren tarafından, işçiye ödenir.
Sigortalılık süresinin toplamı 3600 gün pirimi bulunan işçiler, istedikleri zaman emeklilik sebebi ile iş akdini feshederek ayrılabilir. İşçi en son çalıştığı süre baz alınarak, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşçinin emekli olduktan sonra başka bir işte çalışmasında herhangi bir sakınca görülmemiştir.
Herhangi bir nedenle emekli işlemlerini yetine getiren işçi, çalışmadığı süre zarfında işsizlik parası alamaz. 3600 pirim ile emeklilik için iş yerinden ayrılan için işsizlik parası alabileceğine dair hüküm bulunmaz.
İş yerinden ayrılan işçinin, iş akdinin ne sebeple sonlandırıldığını, SGK’na İşveren tarafından bildirmesi gereken koda, işten ayrılma kodu denir. İşten ayrılma kodu SGK özlük dosyasında muhafaza edilir. İşten ayrılan işçinin sosyal haklarını düzenler.
İşten ayrılma kodu, işveren ile işçi arasında meydana gelebilecek ihtilaflarda, yargılama dosyasında delil niteliğindedir. Yaşlılık sebebi ile emeklilik işlemleri 08 kodu ile, malulen emeklilik işlemleri 09 kodu ile, diğer sebeplerden emekliliğe hak kazanarak işten ayrılanlar için 14 kod ile, işveren, işçi çıkışını SGK’na bildirir.
İşçinin kanunda öngörülen pirim gün sayısını veya belirtilen süreyi doldurarak emekli olması durumunda, tekrardan başka işte çalışabilir. Kişinin özgür çalışma hakkı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası tarafından garanti alınmıştır. Kişinin bu hakkını kimse engelleyemez. Ayrıca 1475 sayılı İş kanunu ve 4447 sayılı Yasa ile ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
İşçi emeklilikte öngörülün pirim gün sayısı ve belirtilen çalışma sürelerini doldurduğunda, SGK’na müracaata bulunur. SGK tarafından düzenlenen, emeklik nedeni ile kıdem tazminatını almaya hak kazandığının yazılı olduğu belgeyi, işveren iletmesi ile emeklilik işlemleri başlatılarak, işçi kıdem tazminatını almaya hak kazanır. İşveren kıdem tazminatını, kanunda belirtilen süre içerisinde işçiye ödemek zorundadır.
İşçi Anayasal hakkını kullanarak başka bir işte çalışırsa ve belirli süre çalıştıktan sonra, benzer şekilde SGK’dan belge alarak işverene ilettiğinde, son çalıştığı pirim üzerinden kıdem tazminatına hak kazanır. SGK tarafından düzenlenen belge, kişiye sadece iki defa verilebilir. Bu sebepten işçi, iki defa kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir. Sonraki çalışacağı süreler için, kıdem tazminatı alabileceğine dair hüküm bulunmaz.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, 1475 sayılı İş Kanun’un 14. maddesine atıfta bulunarak, 24.10.2016 tarih ve 2016/17414 sayılı kararına göre, işçi emeklilik nedeniyle, iş akdini fesih hakkına sahiptir. İşveren ihbar süresine ilişkin işçiyi zorlayamaz, İşçi, işverenden ihbar tazminatına ilişkin talepte bulunamaz.
Emeklilik süresini veya pirim gün sayısını dolduran işçiler, Sosyal Güvenlik Kurumunca düzenlenen, emeklilik koşullarını yerine getirdiğini belirtin belgeyi temin etmeleri gerekir. Son çalışmış oldukları iş verene hitaben, iş akdinin feshine ilişkin dilekçe ve ekli SGK’dan temin edilen ilgili belge ile teslim ederek işlemlerini başlatır. İşçinin ihbar tazminatına ilişkin süreyi beklemesi gerekmez.
1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi gereği düzenlenen emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı ile işçi hakları koruma altına alınmıştır. Malullük, emeklilik veya yaşlılık gibi sebeplerden dolayı işçiler kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Emeklilik koşulunu sağlayan işçiler kıdem tazminatı alarak iş yerinden ayrılma hakkına sahiptir. Emeklilik sebebiyle kıdem tazminatı istediğinin önceden işverene bildirilmesi ve aynı zamanda SGK’dan emekliliğe hak kazandığına dair belgelerin de ibraz edilmesi zorunludur.