Şekil 1: CIELAB ve L*C*h°’nin arkasındaki konsept boylam, enlem ve irtifaya benzer. Üç koordinatla, gezegenimizdeki herhangi bir yerin (veya bu durumda renk uzayındaki herhangi bir rengin) tam konumunu tanımlayabilirsiniz.
Baskının zemin densitesi bir renk hakkında sadece ne kadar açık ya da koyu olduğu hakkında fikir erir. Baskıda rengi doğru ölçmek için rengini (hue) ve doygunluğunu (saturation) ölçmeniz gerekir. En sık kullanılan iki renk modeline CIELAB – L*C*h° ve renk farkını tanımlamamıza yardımcı olan tolerans yöntemlerine bakacak olursak:
Şekil 1: CIELAB ve L*C*h°’nin arkasındaki konsept boylam, enlem ve irtifaya benzer. Üç koordinatla, gezegenimizdeki herhangi bir yerin (veya bu durumda renk uzayındaki herhangi bir rengin) tam konumunu tanımlayabilirsiniz.
CIELAB
CIELAB, görebildiğimiz tüm renkleri içeren bir renk evreninde bulunan bir modeldir. Bunu telaffuz etmenin doğru yolu “si-lab” veya “L-yıldız, a- yıldız, b- yıldız”dır, fakat basitçe L, A, B veya Lab olarak de söylenebilir.
CIELAB renk modeli, parlaklığı (Lightness) temsil eden dikey bir L eksenine sahiptir. Üstte beyazdan altta siyaha doğru gider. Daha açık renkler daha yüksek değerlere sahiptir ve daha koyu renkler daha düşük değerlere sahiptir. Yukarıdan bakıldığında yatay A ve B eksenlerini görebilirsiniz. Kırmızılar pozitif A ve yeşiller negatif A ile tanımlanır. Sarılar pozitif B ve maviler negatif B olarak tanımlanır. L, A ve B sayıları kullanılarak, bu 3 boyutlu evrende bir rengin konumu belirtilebilir.
Şekil 2: Bu cyan 42.65, -25.29, -28.16 L*a*b* değerine sahiptir. L eksenini 42.65’e, ardından A ekseninde negatif yönde -25.29’a, ardından B ekseninde negatif yönde -28.16’ya hareket ettirerek CIELAB’da bulunabilir.
L*C*
h
°
L*C*h° renk modelinde, L parlaklık (lightness) , C (chroma) doygunluk ve H (Hue) renk adı anlamına gelir. Tıpkı CIELAB gibi, renk ne kadar açık olursa L değeri de o kadar yüksek olur. Hue (H), renk ailesini tanımlar, kırmızı, sarı, yeşil ve mavi ve bunların arasında kalan tüm renkler. Bir renk çemberindeki sayılar sıfırdan 360’a kadardur, sıfır derecede kırmızı ile başlar, ardından saat yönünün tersine sarı, yeşil, mavi ve ardından tekrar kırmızıya döner.
Kroma veya doygunluk, bir rengin kürenin merkezi ile kenarı arasında nereye düştüğünü tanımlar. Merkeze yakın daha düşük sayılar daha gri ve çok az doygunluğa sahipken, daha yüksek sayılar daha saf ve doygun renkleri ifade eder.
Her iki model de aynı rengi tanımlamak için kullanılabilir. L*C*h° renk modeli daha sezgiseldir, ancak çoğu zaman renkler CIELAB olarak tanımlanır.
T
olerans
Rengi kontrol etmek için, renk reprodüksiyonunuzdaki küçük farklılıkları veya varyasyonları tanımlayabilmeniz gerekir. Tolerans belirlemek, hedef renk ile üretim değerleri arasında ne kadar farkın kabul edilebilir olduğuna ilişkin sınırın seçilmesi anlamına gelir. Matbaacılar genellikle ISO’nun zemin mürekkep renkleri için belirlediği toleransları kullanırlar. Alternatif olarak müşteriler, özellikle logo ve ekstra renkler için farklı toleranslar isteyebilir.
CIELAB veya L*C*h°’deki iki renk değerini karşılaştırırken, fark delta olarak tanımlanır. Üç değeri de kullanarak iki renk arasındaki farkı bulmak için matematiksel bir denklem kullanılır: L*, a* ve b* veya L*, C* ve h°. Buna delta E (ayrıca DE veya ΔE olarak da yazılır) denir. Delta E 1.0, genellikle insan gözünün görebileceği en küçük renk farkı olarak kabul edilir.
Seçtiğiniz tolerans, üretim sürecine bağlıdır. Firma logoları gibi renk açısından kritik olan işler daha dar bir toleransa sahip olurken, bir otoyol reklam panosundaki grafik tasarım muhtemelen daha fazla hatayı kaldırabilecektir. Bazen bir müşterinin baskı özellikleri, bir rengin parlaklığı (L) ile ilgili kabul edilebilir bir tolerans belirlerken, kırmızıdan yeşile ve sarıdan maviye daha dar toleranslar belirleyebilir. Başka bir deyişle, farklı ΔL*, ΔC* ve Δh° veya farklı ΔL*, Δa*, Δb* belirtebilirler.
Tolerans ayarlanırken baskı makinesinin yaptığı baskıların tekrarlanabilirliği de göz önünde bulundurulmalıdır. Belirlenen tolerans, baskı makinenizin normal bir baskı sürecinde sağlayabildiği renk farkından daha küçük olmamalıdır.
Şekil 3: Bu alan, ΔE 1 içinde kabul edilebilir olarak tanımlanan tüm renkleri temsil eder.
Delta E, 1976 yılında devreye girdikten sonra, insan gözünün bazı renkleri diğerlerinden daha iyi görebildiği fark edildi. Örneğin, açık griye az miktarda mavi eklersek, renkte hafif bir kayma görebiliriz. Ama aynı miktarda maviyi çok kromatik bir mora eklersek, değişikliği fark etmeyiz bile.
Bunu özelliği dikkate alan başka tolerans formülleri de geliştirilmiştir. CMC, CIE94 ve CIE2000, CIELAB’ın zayıf yönlerini telafi etmeye çalışırlar. Matematik formülleri daha karmaşıktır, bu yüzden burada buna girmeyeceğiz. Ancak, bu formüllerin hepsi renk farklılıklarını insan gözünün görme mekanizmasına daha yakın şekilde hesaplamaya çalışırlar ve hepsi de birbirinden farklı sonuçlar vermektedirler.
İhtiyaçlarınız için en iyi tolerans formülünü seçme
Bir standarda uygun olarak çalışıyorsanız, standartta belirtilen delta E’yi kullanın. Müşteriniz bir ekstra renk istiyorsa ve bu renk için bir delta E değeri belirlemişse, kullanılacak Delta E formülünün hangisi olduğunu mutlaka sorun. Ölçerken doğru formülü seçmezseniz, tolerans içinde ürettiğinizi düşündüğünüz renk aslında toleransın dışında kalabilir ve müşteriniz tarafından kabul edilmeyebilir.