GÜNÜMÜZDE TIBBİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİKERLİĞİ VE LİSANS TAMAMLAMA GEREKSİNİMİ
Özet: Ülkemizde üniversite eğitimi ile ara eleman yetiştiren eğitim kurumlarının önemi kıyaslandığında, bu güne dek özellikle sağlık açısından mesleki eğitimin geri planlarda kaldığı maalesef ortaya çıkan bir gerçektir. Sağlık, teknoloji ile iç içe ve en üst düzey teknoloji kullanılan alanların başında gelmektedir. Bilim ve sağlık alanındaki ilerlemelerin insan yaşam kalitesini, standartlarını, ömrünü uzatması ile birlikte bir bütünlük oluşturmaktadır. Dolayısıyla bilim, teknoloji ve sağlık hizmetleri arasında güçlü bağlar bulunması zorunludur. Bu nedenle hastanelerde ve özel görüntüleme merkezlerinde teknoloji ile donanımlı ve eğitilmiş eleman ihtiyacı kendi program olan tıbbi görüntüleme teknikerlerine ihtiyaç günden güne artmaktadır. Kamu kurumları dışında özel hastane ve poliklinikler, tıp merkezleri medikal görüntüleme tekniker mezunları için ciddi bir istihdam alternatifi oluşturmaktadır. Medikal görüntüleme alanı çalışanların sayısının artması ile beraber bu alanın güncel sorunları da doğru orantılı olarak artmıştır. Sektör ile üniversitelerin işbirliği değerlendirildiğinde, üniversitemizin sağlık dünyası, radyoloji dernekleri ile ortaklaşa çalışmaları güzel bir örnektir. Özellikle medikal görüntüleme alanında aktif olan ve üniversite, dernek birlikteliği ile öğrencilere sempozyum düzenlemede sektör ile öğrencileri bir araya getiren Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT) gibi radyolojik dernekler ile iş birliği içerisinde olmak gereklidir.
Anahtar Sözcükler: Tıbbi Görüntüleme, Radyoloji
Giriş
Dünya ve Türkiye’de gün geçtikçe tıbbi görüntüleme teknolojileri de gelişen teknoloji ile beraber değişime uğramakta ve bu görüntüleme merkezleri artmakta, buna bağlı olarak tıbbi görüntüleme personel ihtiyaç talebi ve sayısı da doğru orantılı olarak artmaktadır. Artan bu talep ile birlikte çalışan teknik elemanların mutlaka kalifiye ve teknolojiden uzak olmamaları da gerekmektedir. Radyoloji, nükleer tıp, radyoterapi yani iyonize radyasyon kullanan birimler hastanelerin olmaz ise olmazlarındandır. Tıbbi amaçla kullanılan iyonlaştırcı radyasyon uygulamalarında amaç tanı elde edebilmek için hastanın anatomik ve fizyolojik görüntüsünü elde edebilme üzerinedir. Radyasyonun tıpta kullanımını genel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu kısımlar tanı ve tedavi kısımlarıdır. Tanı amacıyla kullanılan iyonize ve iyonize olmayan radyasyon organ ve dokuların hasta olup olmadığını belirlemek; yani hastalıkları saptamak ve tanı koymak (teşhis etmek) amacıyla yapılmaktadır. Sağlık açısından radyasyonu genel anlamda tanı amacıyla kullanan birimler radyoloji ve nükleer tıp tedavi kısmı ise radyoterapi ünitelerinde karşımıza çıkmaktadır. Radyasyonu tanı amacıyla kullanan birimlerden birisi olan radyoloji bölümü de kendi arasında ikiye ayrılmaktadır. Bu bölümler tanısal (diagnostik) radyoloji ve girişimsel radyolojidir. Tanısal ya da diagnostik radyolojide – hastalar için tanı konma işlemleri tıbbi görüntüleme cihazları ile birlikte yapılırken bunun yanında girişimsel radyoloji ünitesinde ise hem tanı hem de tedavi işlemleri gerçekleştirebilmektedir. Girişimsel radyolojide, diyagnostik radyoloji yöntemlerininin kılavuzluğunda hastalıklı bölgeye, tedavi amacıyla müdahale edilir. Genel anlamda yapılan işlemker abse boşaltılması, kist hidatik, perkütan tedavisi, safra yolu tıkanıklıklarının açılması, damar darlıklarının genişletilmesi, anevrizmaların tıkanması ya da akut trombüsün eritilmesi benzeri birçok işlem girişimsel radyolojinin uygulama alanlarıdır. Tanısal radyoloji ise bu işin emektarı diyebileceğimiz röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MRG) ve ultrasonografiden (USG) oluşan genel anlamda dört temel yöntemi vardır. Bu yöntemlerde tıbbi görüntüleme yöntemi olarak birbirinden farklı çalışma prensiplerine sahiptir. Radyasyon diğer bir kullanım alanı olan tedavi kısmı ise kanserli hastalara, x-ışınının keşfinden hemen sonra uygulanmaya başlamıştır. Günümüze dek fizik ve bilgisayar alanlarında ki gelişmelere paralel olarak son yıllarda gelişen teknoloji ile birlikte modern tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Radyasyon tedavisi, Radyasyon Onkolojisi Kliniklerinde kanserli hastalarda tek yöntem olarak uygulanabildiği gibi, cerrahi ve kemoterapi ile beraber aynı anda ya da ardışık olarak uygulanabilir. Tüm kanserli hastaların %52’sine tedavinin bir aşamasında radyasyon tedavisi uygulanmaktadır. Radyasyon tedavisi veya daha bilinen adıyla radyoterapi, hastanın Radyasyon Onkolojisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve uygulanmasına karar verilmesiyle başlar. Radyoterapide iyonize radyasyon kullanılır. Amacı kanserli hücreleri yok etmek ve tümörü küçültmek olarak özetlenebilir. Uygulandığı bölgede etkili olan, halsizlik, şişme, ağırlık hissi, derinin güneş yanığı rengi alması gibi çeşitli yan etkileri oluşan bölgesel tedavi yöntemidir.
Tartışma
Yukarda ki bölümlerde kısaca bahsedildiği gibi tıbbi görüntüleme sağlık alanında çok büyük ve bir o kadar da önemli bir alana sahiptir. Tıbbi görüntüleme sektöründeki büyüklük ve önem Sağlık Bakanlığı tarafından da ortaya konan çalışmalarla vurgulanmıştır. Sağlık Bakanlığı Kanser Dairesi Başkanlığı tarafından yapılan kanser istatistiklerine göre kanser tanıları şekilde 1’ de verilmektedir. (http://kanser.gov.tr/kanser/klinik-arastirmalr.html, 2014)
Şekil 1 Türkiye Yıllara Göre Kanser Taramaları
Ama bu önemli alan artık sağlık meslek liselerinde eğitimini sona erdirilmiştir. Sağlık meslek liselerinde hemşire yardımcılığı, ebe yardımcılığı ve sağlık bakım teknisyenliği haricindeki tüm programları 1219 sayılı “Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun”a eklenen geçici bir maddeyle, sağlık meslek liselerinin bazı programları kapatılmıştır. Kapatılan bölümlere yeni öğrenci kaydedilmeyecektir. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6514 sayılı Kanun, Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunda da bazı değişiklikler yaptı. Yapılan değişikliklere göre, sağlık meslek liselerinin bazı programlarına yeni öğrenci kaydedilmeyecek ve böylelikle lise mezunlarının ebe ya da hemşire unvanını kazanması mümkün olmayacaktır. Sağlık meslek liselerinde halen kayıtlı bulunan radyoloji teknisyenliği öğrencileri, eğitimlerini kayıtlarının yapıldığı programlarda tamamlayacaklar ve bitirdikleri programların meslek unvanını kullanabileceklerdir. Sağlık meslek liselerinin kapatılan programlarından 18 Ocak 2014 tarihinden önce mezun olanlar da meslek unvanlarını kullanmaya devam edebileceklerdir. Dolayısıyla bu andan itibaren akademik platformlar yani üniversiteler büyük bir sorumluluk sahibi olmuştur. Bu çerçevede ülkemiz en büyük eksiklerinden bir tanesi de halen radyoloji alanında lisans olarak muadil bir bölüm bulunmamasıdır. Dernek bazında lisans tamamlama konusunda değerli çalışmalar yapan Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT) ülkemizde bu konuda örnek teşkil eden derneklerden en önemlisidir. Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği (TMRT)’ in yapmış olduğu bu çalışmalar ülkemizde bu konuda aktif olan akademisyenlerle daha geniş daha kapsamlı ve daha profesyonel bir alana taşınabilir. Yakın gelecekte yapılacak bu çalışmalar ile birlikte hem meslekteki hali hazırda bulunan teknisyen, tekniker hem de mesleğe yeni atılacak öğrencilerin mesleki yeterlilikleri artırılarak ülkemizin bu konuda dünya standartları ile eşit seviyeye gelmesi planlanmaktadır. Diğer sağlık ön lisans ve lisans bölümleri göz önüne alınırsa, örneğin fizyoterapi alanı için bu bölümün hem teknikerliği hem de lisans olarak fizyoterapi ve rehabilitasyon bölümü bulunmaktadır. Mezun olan tıbbi görüntüleme öğrencilerinin bir kısmında lisans tamamlama isteği bulunmasına rağmen lisans olarak DGS den geçilebilecek bölümler arasında tıbbi görüntüleme programının dengi bir bölüm hala hazırda bulunmamaktadır. ÖSYM’ nin belirlemiş olduğu ön lisans mezuniyet alanlarına göre dikey geçiş yapılabilecek lisans programları arasında tıbbi görüntüleme teknikerliğinin geçiş yapabileceği tek bölüm olarak hemşirelik bölümü bulunmaktadır. Bu durumda tıbbi görüntüleme programına yönelik dört yıllık eğitim veren birimlerin oluşturulması önümüzdeki yıllarda bu alandaki eğitimin ve kalifiye elemanların daha vasıflı hale gelmesine olanak sağlayacaktır. Aynı zamanda radyoloji lisans bölümünün açılması ile lisansüstü eğitimin önü de açılmış olacaktır.
Eğitim ile ilgili diğer endişe veren başka bir durum ise yıllara göre, tıbbi görüntüleme programının zamanla popüler bir meslek dalı haline gelmesinden dolayı üniversitelerin de bu programa kayıtsız kalmayarak kendi bünyelerine eklemeleri sonucunda adeta Sağlık Hizmetleri Myo sayıları ülkemizde mantar gibi çoğalmıştır. 2010-2015 yılları arasındaki üniversitelerde açılan yeni tıbbi görüntüleme programları şekilde 2’ deki grafikle gösterilmiştir. Ama diğer bir endişe veren sonuç ise üniversitelerde ki bulunan program sayısının ve program kontenjan arttırılmasıdır. Sonuç olarak ise artan mezun öğrenci sayısı, mezuniyet sonrası iş garantisi bulunan bu programın bu potansiyelinin kaybolmasına sebep olmuştur.
Şekil 2 2010-2015 Yılları Arasındaki Üniversitelere Açılan Tıbbi Görüntüleme Programı Artış Grafiği
Sonuç
Sonuç olarak tıbbi görüntülemeye yönelik lisans bölümlerinin oluşturulması sonraki dönemlerde lisansüstü eğitime olanak sağlayacak ve lisansüstü eğitimin neticesinde yetişecek akademisyenler ülkemizde büyük bir eksikliği bulunan tıbbi görüntüleme endüstrisinin gelişmesine fırsat sağlayacak dolayısıyla üniversite sanayi işbirliğinin gerçekleşmesine büyük katkı sağlayacaktır. Radyoloji teknikerlerinin AB Ülkelerinde ve diğer birçok ülkede olduğu gibi lisans düzeyinde eğitim almaları mutlaka gerekli ve zorunlu bir durumdur. Ülkemizin en büyük eksikliklerinden birisi de tıbbi görüntüleme cihaz yurtdışı bağımlılığı ve kendi markasının hala oluşturulamamış olmasıdır. İşte bu yüzden tıbbi görüntüleme alanında mutlak suretle lisans ve lisansüstü bölümünün açılması gerekmektedir.
Süleyman Demirel Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Tıbbi Görüntüleme Program Başkanı Dr.Ümit Kara nın ISTEC 2015 International Science and Technology Conference ( Uluslararası Teknoloji ve Bilim Kongresi ) da yayınlamış olduğu makalesi
References
Internet sayfası: (http://kanser.gov.tr/kanser/klinik-arastirmalr.html, 2015) Access Date: 15.08.2015
Internet Page: http://www.thsk.gov.tr/ Access date: 20.08.2015