İşsizlik maaşı hesaplama metodu 4447 sayılı “İşsizlik Sigortası Kanunu” uyarınca belirlenmiştir. Sigortalı bir işte ve bir hizmet akdine bağlı olarak çalışırken işverence haklı nedene dayanmaksızın iş akdi sonlandırılan bireyler, son 120 gündeki günlük ortalama prim ödemesine göre yapılan işsizlik maaşı hesaplama sonrası bulunan tutara göre alacakları aylık tutarına ulaşabilirler. Bu yöntem asgari ücrete göre belirlenen bir üst limitle belirlenir ve aylık ödenecek süre, son 4 yıl içindeki ödenen toplam işsizlik sigortasına göre belirlenmektedir.
İşsizlik maaşı 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile öngörülen ve Kanunda belirtilen şartları taşıması şartı ile işyerlerinde hizmet akdine dayalı ve sigortalı olarak çalışırken işini kaybeden sigortalı işsizlere belirli süre ve miktarda verilen nakdi yardım türüdür.
Halk arasında işsizlik maaşı olarak bilinen işsizlik ödeneği, işverenin iş sözleşmesini tek taraflı olarak ve haklı bir nedene dayandırmaksızın feshetmesi sonrası gerekli prim ve başvuru şartlarını yerine getiren işsizlere verilen bir ödenek türüdür. İşsizlik maaşı almak için yerine getirilmesi gerekli şartlar şu şekildedir:
İşsizlik maaşı hesaplamasında dikkat edilecekler basit olarak aşağıdaki gibi paylaşılabilir:
İşsizlik maaşında son 4 aylık süre maaş hak sahipliği ile ne kadar işsizlik aylığı alınacağını belirler. Bu süre içindeki aylık brüt gelir ortalamasının yüzde 40’ı, işsizlik maaşı tutarını belirlemektedir.
İşsizlik maaşı hakkedilebilmesi içinse son 120 günlük sürede kesinti olmaması istenir. Bu durumun istisnaları mevcuttur. Bu istisnalar ise hastalık, disiplin eylemi, grev ve lokavt, doğal afet, finansal kriz, gözaltı, ücretsiz izin, kısa ve yarım çalışma ödeneği , gündelik yaşantıyı etkileyen önemli olaylar, kısmi istihdam ve 30 günden az ev hizmetleri işinde çalışmadır. Bu istisnalar dışında iş akdinin feshedildiği tarih öncesi 4 aylık sürede çalışılmayan dönem olmaması istenmektedir.
İşsizlik maaşı tavanı brüt asgari ücretin yüzde 80’idir. Hesaplanan işsizlik aylığı, tavan tutarı geçemez. Bu nedenle ne kadar yüksek maaşa sahip olunursa aynı oranda yüksek işsizlik maaşı alınacağı tezi, brüt asgari ücretin yüzde 80’ine kadar geçerlidir.
İşsizlik aylığının hesaplaması yapılırken işten çıkartılan bireyin, son 4 aylık sigorta primi dikkate alınarak hesaplama yapılmaktadır. Ayrıca iş akdinin feshedildiği tarih öncesindeki 3 yıllık sürede yatırılacak işsizlik ödeneği süresinin belirlenmesinde önemlidir.
İşsizlik maaşı hesaplanırken, son 120 gündeki ortalama günlük gelir dikkate alınır. Bu gelirin ortalamasının yüzde 40’ına karşılık gelen tutar, işsizlik maaşı olarak hesaplanarak hak sahibinin son 3 senedeki ödenmiş işsizlik sigortası primine göre belirlenecek süreye göre ay ay hak sahibine ödenir.
Yapılan hesaplamaya bakılarak çalışanın son 4 aydaki ortalama maaşının yüzde 40’ına kadar işsizlik maaşı alınabileceği söylense de bu uygulama, asgari ücrete göre belirlenen bir üst sınıra tabiidir. Özellikle yüksek ücretli çalışanlar için önemli olan bu sınırlama, günlük toplam asgari ücretin yüzde 80’idir. Yani bir çalışan işten çıkartıldığında, en fazla günlük toplam asgari ücretin yüzde 80’ine kadar işsizlik maaşı alabilir. İşsizlik maaşı hesaplama yapıldığında daha fazla tutar bulunsa da bahsedilen yüzde 80’lik üst sınır üzerinden aylık ödenir.
E-Devletten işsizlik aylığı hesabı ile ilgili bir modül bulunmamaktadır. E-Devlet’ten sadece işsizlik maaşı başvurusu ve sorgulaması yapılabilmektedir. Bahsedilen başvuru ve sorgulama işlemi için sırası ile “ İşsizlik Ödeneği/İş Kaybı Tazminatı Başvurusu ” adresleri kullanılır. Bahsedilen adresleri ziyaret ederek sırası ile aşağıdaki işlemleri tamamlamanız yapacağınız işlemin sonuçlanması için yeterlidir:
600 gün için işsizlik ödeneği hesaplaması ile diğer günler için yapılan hesaplamada, aylık alınacak süre dışında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır. Son 3 yıl içinde 600 gün süre ile prim ödeyenler, toplam 6 ay süre ile işsizlik maaşından yararlanabilir. Bu süre 900 gün prim ödeyenler için 8 ay, 1080 gün prim ödeyenler içinse 10 aydır.
600 günden işsizlik aylığı hesaplamasında, son 120 gün içindeki brüt maaş ortalaması alınır. Son 4 aydaki brüt maaş ortalamasının yüzde 40’ı işsizlik maaşı olarak ödenir. Bu tutarın brüt asgari ücretin yüzde 80’inin üzerinde olamayacağı unutulmamalıdır.
Hesaplama Sonucu;
Hak edilen işsizlik aylığını hesaplama işlemini aşağıdaki örnek ile basit bir şekilde açıklayabiliriz:
Geriye dönük işsizlik aylığından yararlanmak normal şartlarda mümkün değildir. Çünkü işsizlik maaşı alma şartları içerisinde yer aldığı üzere işten çıkartılan bireyler, hizmet akdinin sonlandırıldığı tarihi takip eden 30 gün içerisinde İŞKUR’a bizzat ya da dijital ortamlardan başvuruda bulunmalıdır. Eğer 30 günlük süre içinde başvuru yapılmazsa işsizlik maaşı hak sahipliği kaybedilmiş demektir. Hak kaybı sonrası geriye dönük işsizlik ödeneğinden yararlanılamamaktadır.
Bu durumun tek bir istisnası vardır ve bu istisnada hak sahipleri, geriye dönük işsizlik aylığından yararlanmak için mahkeme yoluna başvurabilirler. Eğer işveren, hizmet akdini sonlandırırken yanlış koddan işaretleme yaptıysa ve bu nedenle hak edildiği halde işten çıkartılan birey işsizlik maaşı alamadıysa, mahkemeye başvurarak geriye dönük işsizlik maaşı hakkından yararlanabilir. Yine son 120 gündeki brüt kazanç ortalamasının yüzde 40’ı alınarak yapılan işsizlik maaşı hesaplama tutarı ve son 3 yıl içindeki ödenen işsizlik sigortası süresine göre alınacak ay tutarı baz alınmaktadır.
2023 yılı içinde hesaplanacak işsizlik maaşlarında damga vergisi oranı %0,759 olarak belirlenmiştir.