Kripto Paralara İlişkin Yasal Düzenlenemeler

Kripto paralar 10 yılı aşkın süredir mevcudiyetlerini sürdürdüğü halde Türkiye’de kripto para hukuku anlamında uzun süredir devam bir yasal boşluk söz konusuydu. Ancak kripto paraların son yıllarda Türkiye’de yaygınlaşması ve kullanımın artması hukuki düzenlemeleri de beraberinde getirmeye başlamıştır. Türkiye’de 2021 yılında önce bu konuda hiçbir yasal düzenleme yokken 2021 yılın nisan ayında yönetmelik seviyesinde iki önemli düzenleme getirilmiştir. Bunlardan ilki 16.04.2021 tarihili Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’t ir. İkinci düzenleme ise 30.04.2021 tarihli Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Yönetmelik ‘te yapılan değişikliktir. Yönetmelik bazındaki bu düzenlemelerle kripto varlıklar ilk defa mevzuatımıza girmiş ve yasal bir boyut kazanmıştır. Dijital para ve kripto varlıklar bakımından henüz kanun seviyesinde bir düzenleme yapılmamıştır. Ancak yakın bir dönemde kanun bazında da düzenlenmeye gidilebileceğini tahmin etmek güç değildir. Bu düzenlemeler sonrası kripto para blokesi hukuken mümkün hale gelmiştir.

Kripto Varlıklarda MASAK Denetimi

MASAK, “Mali Suçları Araştırma Kurumu”nun kısaltması olarak kullanılan bir terimdir. Bu idari kurum kapalı devre çalışan özel bir güvenlik birimi niteliğinde olup esas odaklandığı alan finansal suçlar ve kara paradır. MASAK’ın temel görevi mali suçlar bir başka ifadeyle finansal suçlar olduğundan para hareketlerinin olduğu piyasalar MASAK tarafından denetlenmektedir. Bu kapsamda, başta bankalar ve sermaye piyasası aracıları olmak üzere sigorta şirketleri, noterler, factoring ve leasing şirketleri ile diğer bazı kurumlar MASAK’ın sermaye hareketi anlamında denetimi altındadır. Ancak kripto varlıklar konusunda daha önce bir yasal düzenleme olmadığı için MASAK’ın denetimi bankalardan bu tür kripto varlık sağlayıcıları ile borsalara giden para trafiğinde banka ayağıyla sınırlı kalıyordu. Bu yeni yönetmelik değişikliği ile birlikte artık kripto para sağlayan ve borsa hizmeti veren şirketler de bu anlamda MASAK’ın para hareketi denetiminde girmiş olmaktadır.

Kripto Varlık Sağlayıcıların Yeni Yükümlülükleri

Müşterinin Kimliğini Bil (MKB)

Bu zaten ilgili yönetmelik düzenlemesinden önce de bütün kripto varlık sağlayıcıları tarafından fiilen yerine getirilen bir unsurdu. Bu tür Bu esasen İngilizce’de “know your customer” olarak geçmekte olup KYC olarak kısatılmaktadır. Bunu Türkçe’ye “müşterinin kimliğini bil” (MKB) şeklinde çevirmek mümkündür. “Müşterini tanı” şeklindeki çevirilerin anlamı tam karşılamadığını düşünüyoruz. Zira tanımak ile bilmek farklı manalara sahiptir. Üstelik kastedilen müşterinin sadece kimlik bilgileridir, diğer kişisel özellikleri değil. Dolayısıyla orijinal ifadede olduğu gibi bilmek kelimesinin tanıma kelimesine göre anlamı daha iyi karşıladığı ortadadır.

Şüpheli işlemlerin bildirilmesi yükümlülüğü

Artık kripto varlık sağlayanlar MASAK’a şüpheli işlemleri bildirme yükümlülüğü altına girmiştir. Kuşkusuz bu tür MASAK blokesi işlemleri sadece terör finansmanı suçları için değil bir suçun işlenmesiyle elde edilen her türlü gelirler bakımdan geçerlidir. Dolayısıyla, suç işlenerek elde edilen her türlü gelir kara para kapsamında olduğundan kripto para dolandırıcılığı ve Bitcoin dolandırıcılığı suçları nda da MASAK bloke tedbiri söz konusu olabilecektir. Aynı şekilde Bitcoin şantaj suçu ve fidye yazılımları (ransomware) ile elde edilen kara paralar da bu kapsamdadır. Bu suçların işlendiğinin tespiti durumunda kripto para bloke işlemleri gündeme gelebilecektir.

Şüpheli İşlemler

Şüpheli işlemler, yasadışı yoldan elde edildiğine, kara para kaynaklı olduğuna dair emareler bulunan parasal işlemlerdir. Bir suç nedeniyle elde edilen veya suç işlenerek kazanılan paralar kara para hükmündedir. Dolayısıyla bu nitelikteki yasadışı yollarla elde edilen paraların kripto para piyasalarına aktarıldığının tespiti halinde MASAK devreye girecektir. Kara para, terör ve örgütlü bir suç olabileceği gibi herhangi bir suç teşvik eden eylemle elde edilmiş de olabilir. Bu kapsamda kripto para dolandırıcılığı ve Bitcoin şantaj suçu yoluyla elde edilen paralara da hukuken bloke konulması mümkündür.

Kripto Para Blokesi

Bir başka yazımız olan banka ve para bloke sebepleri başlıklı yazımızda değindiğimiz gibi artık kripto para hesapları da blokeye konu olabilmektedir. MASAK’a yetki veren ve bizim kısaca Kara Para Yönetmeliği olarak adlandırdığımız Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Yönetmelik’in dördüncü madde değiştirilerek kripto varlık hizmet sağlayıcılar da MASAK’ın yetki ve sorumluluk alanına eklenmiştir. Öte yandan, bu düzenleme ile kripto varlık sağlayıcıları MASAK’a karşı “yükümlü” sıfatını almıştır. Dolayısıyla, kendilerinde yer alan müşterilere ait her türlü belge ve bilgiyi MASAK’a açmakla yükümlü kılınmışlardır. Bunun anlamı şudur: artık MASAK aynen banka hesaplarındaki trafiği incelediği gibi kripto varlık sağlayan firmaları da kara para yönünden denetleyebilecektir. Dolayısıyla, artık kripto paralar yönünden de yasadışı bahis suçları nda uygulanan gibi yasadışı bahis blokesi türü işlemler söz konusu olabilecektir. söz konusu MASAK’ın askıya alma tedbiri devreye girebilecek ve “Bitcoin bloke” ya da “kripto para blokesi” olarak anılacak tedbirler devreye girmiş olacaktır.