İçindekiler
İnsanlar yaşadıkları her dönemde bir inanca sahip olma peşinde koşmuştur. Bazı kavimler eski çağlarda ilahi dinlere inanırken bazı kavimlerde farklı dini inançlar hakimdi. Bazı kavimler ve topluluklar güneş, yıldız, ateş ve su gibi cisimlerin tanrı olduğuna inanırken bazı kavimlerde tek tanrı inancı hakimdi.
İlahi dinler sınıfında yer almasa da bu inançlar tek tanrı üzerine kuruluydu. Fakat bu inançlar birbirinden farklıydı. Özellikle tarihi insanlık tarihine yakın olan Şamanizm dininde farklı özellikler ve gelenekler hakimdir. Şamanizm neredeyse taş devrine kadar uzanıyor ve birçok toplumda olmasına rağmen farklı inanışlara sahiptir.
Şamanizm en eski inançlardan biridir. Bu inanış ilk dönemlerde göçebe halinde yaşayan Asya topluluklarında çıktı. Orta Asya’da Moğol ve Türk kabilelerinde ortaya çıkan Şamanizm daha sonra dünyanın dört bir yanına yayılmıştır. O tarihlerde Şamanizm’e genel bakış göçebe kavimlerde çok olumluydu. Türklerde bulunan gök tanrı inancı Şamanizm’in bir parçasıdır. Şamanizm inancında üç farklı alem bulunur.
Yer yüzü, yer altı ve gök Şamanizm’in alemleridir. İnsanlar yer yüzünde yaşar ve ölür. Ölen insanların ruhları eğer kötü ise yer altında hapsedilir. Eğer ölen insanın ruhu iyi ise bu ruh gök yüzüne çıkar ve dünyayı gezer. Şamanizm’de insanlar iyi ruhlar ile iletişimde olmak için çeşitli ayinler düzenler, kötü ruhlardan korunmak için ise yine iyi ruhlardan yardım isterler.
Şamanizm dinine inanan kişilere Şamanist denir. Şamanistler kötü ruhlardan korunmak için çeşitli ayinlere katılırlar. Bu ayinlere katılmanın diğer bir amacı da iyi bir ruha sahip olmak ve kötülüklerden korunmak içindir. Şamanistler bu ayinlere Şamanların önderliğinde katılır ve verilen tüm görevleri harfiyen yerine getirirler. Şamanistler ayinlerin dışında günlük hayatlarında da Şamanizm inançlarına göre hareket ederler. Dini inançlarına göre yasaklanan faaliyetlerden sakınırlar. Şamanistler ayinlere katıldıkça ruhları temizlenir ve olgun bir ruha sahip olurlar.
Şamanizm inancına sahip ve ayinlerde Şamanistlere rehberlik eden kişilere Şaman denir. Şamanlar kendilerine ait belli bir kabile veya topluluğa hitap eder ve onları kötü ruhlardan korurlar. Ayrıca Şamanlar bu Şamanistlerin iyi ve olgun bir ruha sahip olmaları için ayinler düzenlerler. Şaman olmak için Şamanistler iyi ve sıkı bir eğitimden geçerler.
Ayrıca şaman olabilmek için bazı özel yeteneklerin de olması gerekiyor. Bu özellikler çoğunlukla doğuştan gelen yeteneklerdir. Olağan üstü yetenekler, yalnızlık ve ruh halidir. Bu yetenekler sayesinde farklı cisimleri de görebilirler. Şamanistler Şaman olduktan sonra da ruhlarla iletişim haline geçerler. Kötü ruhları kovma ve iyi ruhlarla sohbet edip yardım isteme yeteneklerine sahip olurlar.
Şamanizm dininin farklı özellikleri bulunuyor. Bu özelliklerin başında gelenekler gelir. Şamanistler dini inanç geleneğine göre aynaya bakmazlar. İnançlarına göre canlı varlıklarda olduğu gibi tüm varlıkların bir gözü bulunuyor. Ve bu gözler insan ruhlarına zarar verir. Özellikle akşamları aynaların üstünü örterler ve suya bakmazlar. Şamanlar kedi ve leylek gibi hayvanları kutsal olarak kabul ederler. Leyleklerin göç edip gelecekleri zaman her Şamanist evlerinin çatılarına leylek yuvası yapar ve leylekleri bekler. Leyleğin konacağı eve bereket getireceği inancı Şamanist dininde hakimdir.
Şamanizm dininde bazı farklı inançlar hakimdir. Bu inançlar farklı kültürlere geçse de kökeni Şamanizm dinine aittir. Bu inançlardan ilki kurşun dökme inancıdır. Şamanistler nazar ve büyülerden korunmak için kurşun dökerler. Kurşun dökme sırasında oluşan şekillerle şamanlar fal da bakarlar. Şamanizm inançları içinde kırmızı kurdele de bulunuyor. Kırmızı kurdele günümüzde bile sıklıkla kullanılıyor.
Şamanistler bu kurdeleleri kötü ruhlardan ve nazardan korunmak için kullanıyor. Bir yere girerken sol ayakla girmek, su içerken kafayı tutmak, nazar boncuğu asmak ve gidenin ardından su dökmek gibi inançlar Şamanizm dinine aittir. Şamanizm dini inançlarının temelinde kötü ruhlardan korunmak ve iyi ruhlardan yardım istemek bulunuyor. Şamanistler bu amaçla ayinlere katılırlar ve bu gelenekleri yerine getirirler.
Şamanizm inancı orta Asya’da doğmuştur. İlk zamanlarda kabileler halinde ve farklı inançlarda bulunan Şamanizm daha sonra dünya geneline yayıldı. Özellikle dini inançları zayıf olan toplumları kolaylıkla etkileyerek etkisi altına almıştır.
Tarihte belli dönemlerde Şamanizm dini inancına sahip olan toplum ve milletler aşağıdaki gibidir;
Şamanizm bu toplumlarda farklı özellik ve inanışlarda görülebilir. Orta Asya Şamanistleri kendine göre inanışlara hakimken Avrupa, Sibirya veya Amerika Şamanistleri farklı inançlara sahiptir.
Şamanizm inancında olan iyi ruhlardan yardım isteme işlemi ritüellerle yapılır. Bu ritüelleri şamanlar düzenler ve yönetir. Şamanlar bu işlem için farklı ritüeller düzenler. Bu işlemde Şamanistlerden de yardım alırlar. Şamanlar Ritüelleri toplu şekilde yaparlar ve Şamanistlere de belli görevler verirler. Bunun için Şamanistler çember gibi bir halka yaparlar. Halkanın tam ortasında bulunan şamanlar çeşitli ayinlerle ritüeli gerçekleştirir. Şamanlar cenazelerde de Ritüel yaparlar. Ölen insanın ruhunu temizlemek ve iyi ruhlar arasında tutmak için cenaze ritüeli yaparlar.
Şamanizm inancına göre bazı semboller bulunuyor. Bu sembolleri Şamanlar ayin, Ritüel ve tören sırasında kullanır. Ayrıca Şamanlar ellerinde taşıdıkları davullarda bu semboller bulunuyor.
Bu sembollerden bazıları aşağıdaki gibidir;
Şaman davullarında bu sembollerin yanı sıra bazı resimlerde yer alıyor. Bu resimler de inançlarını simgeleyen farklı şekillere sahiptir.
Şamanistler belli günlerde törenler düzenliyorlar. Bu törenler Şamanlar önderliğinde yapılıyor. Törenlerde at, geyik ve koyun gibi kurbanlar kesilir. Ayrıca törenlerde kutsal mekanlara hediyeler sunuluyor, bez bağlanarak dilekler dileniyor. Bunların yanında törenlerde yemek ikramı yapıyorlar.
Şamanlar kendilerine bağlı olan Şamanistlerin tedavisini de üstleniyorlar. Bu tedavilerde ateş, hayvan ve cansız varlıkları kullanıyorlar. Hastalıkların büyük bir kısmının kötü ruhlar tarafından geldiğine inanılır. Kötü ruhların hasta bedeninden kovmak için de ateş kullanılır. Şaman bu ateşi dans ederek ve davulu kullanarak hasta bedenden kovarak iyileştirir. Şamanizm’de şamanın eli tesirlidir ve ağrılarda sihirli bir değnek görevi üstlenir.
Şamanizm dininde elbiseler hayvansal ürünlerden yapılmalıdır. Özellikle hayvan postları elbise olarak kullanılıyor. Dini lider olan şamanlar da törenlere her zaman hayvan postundan yapılmış bir kıyafet giyer. Şaman kıyafetleri daha gösterişli ve çok sayıda uzun ipe sahiptir. Şamanlarda kıyafetlerin üstünde metal simgeler de bulunuyor. Şamanlar törenlerde koyu renkli elbise giyerler.