7242 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun ile Yapılan Değişiklikler

Son günlerde hukukçuları ve kamuoyunu meşgul eden en önemli gelişmelerden biri, 15.04.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) kapsamında yapılan değişikliklerdir. İşbu bilgilendirme notunda 5275 sayılı Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (“CGTİHK”) uyarınca yapılan değişiklikler incelenecektir.

Aşağıda detaylı olarak inceleneceği üzere, Kanun’da geçici ve kalıcı düzenlemelere birlikte yer verilmiştir. İnfaz sisteminin en önemli iki kavramı olan denetimli serbestlikte geçici bir düzenleme, koşullu salıverilmede ise kalıcı bir değişiklik yapılmaktadır. Yapılan değişiklikler ile yapısal (cezaevlerindeki doluluk oranları) ve dönemsel (korona virüs salgını) sorunların birlikte çözülmesi amaçlanmıştır.

A. TANIMLAR

Yapılan değişikliklerin anlaşılabilmesi amacıyla, değişiklere yönelik bilgilendirme çalışmamızdan önce Denetimli Serbestlik ve Koşullu Salıverme müesseselerini tanımlamak isteriz.

Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) : Hükümlünün, hapis cezasının CGTİHK ile belirlenen bir kısmını cezaevinde iyi halli olarak geçirmesi halinde, gerekli olan diğer hususlar da sağlanıyorsa, hükümlünün koşullu salıverilmesine yani şartlı tahliyesine karar verilmektedir. Bu durumda hükümlü cezasını çekmeye, dışarıda toplum içinde belli şartlara uyarak devam etmektedir.

Denetimli Serbestlik : Hükümlünün, CGTİHK ile belirlenen sürelerde cezasını sosyal hayat içerisinde çekmelerine fırsat tanıyan bir ceza hukuku müessesidir. Hükümlünün cezasını cezaevinde infaz ederken koşullu salıverilmesine belli bir süre kalınca tahliye edilerek, dış dünyadan kopmamaları, aileleri ile iletişim halinde olmaları amacıyla denetimli serbestlik uygulanmaktadır.

B. KOŞULLU SALIVERME VE DENETİMLİ SERBESTLİK SÜRELERİ BAKIMINDAN YAPILAN DEĞİŞLİKLER VE GETİRİLEN İSTİSNALAR

Kanun ile yapılan Geçici 6. maddesindeki düzenleme uyarınca, 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda denetimli serbestlik süresi 3 yıl olmuştur. Ancak bu istisnadan, kamu düzenine yönelik suçlar (terör suçları, uyuşturucu ticareti suçları, cinsel saldırı ve istismar suçları, kasten öldürme, yüzün sürekli değişikliğine sebebiyet veren kasten yaralama suçu ve kadına karşı şiddet suçları, işkence ve eziyet suçları) ile özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlardan mahkûm olanlar yararlanamayacaklardır. Öte yandan 30.03.2020 tarihinden sonrasında işlenen suçlar için ise denetimli serbestlik süresi yine 1 yıl olacaktır. Buradaki en önemli değişiklik, denetimli serbestlik için önceden şart olan “son 6 ayını açık cezaevinde geçirme kuralı” 30.03.2020’ye kadar işlenecek suçlar yönünden kalıcı olarak ortadan kaldırılmasıdır. Diğer bir deyişle değişiklik uyarınca mahkûm, cezaevine girmeden infazını tamamlayabilmektedir.

Diğer yandan koşullu salıverilme oranı kural olarak 2/3’ten yarıya indirilmiştir. Ancak bazı suçlar istisna tutulmuş ve 1/2’lik oran dışında bırakılmıştır. Ayrıca bazı suç tipleri için müebbet hapis cezalarında azami süreler düşürülmüş olup bu cezalar ve azami süreler D başlığı altında incelenmiştir.

• 03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda 3 yıl süreli denetimli serbestlikten yararlanamayacak olanlar;

Aşağıda sayılan istisna kanun maddeleri ve suç tipleri hariç, hükümlüler kapalı ceza infaz kurumunda olsalar dahi bu süreden yararlanırlar. 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlar için de denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.

• 03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda 0-6 yaş arası çocuğu olan kadın hükümlülerin 4 yıl süre ile denetimli serbestlikten yararlanamayacağı istisnalar;

Aşağıda sayılan istisna kanun maddeleri ve suç tipleri hariç, hükümlüler kapalı ceza infaz kurumunda olsalar dahi bu süreden yararlanırlar. 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlar için de denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.

• 70 yaşını bitirmiş hükümlülerin 4 yıl süre ile denetimli serbestlikten yararlanamayacağı istisnalar;

Aşağıda sayılan istisna kanun maddeleri ve suç tipleri hariç, hükümlüler kapalı ceza infaz kurumunda olsalar dahi bu süreden yararlanırlar.

• Maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremeyen 65 yaşını bitirmiş hükümlüler hakkında denetimli serbestlik hükümleri uygulanmasına dair istinaslar;

Aşağıda sayılan istisna kanun maddeleri hariç maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatını yalnız idame ettiremeyen 65 yaşını bitirmiş hükümlülerin koşullu salıverilmeleri için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken süreler, azami süre sınırına bakılmaksızın 105/A maddesinde düzenlenen denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilebilir.

Bu kapsamda yapılan değişiklikler ile CGTİHK’daki koşullu salıverme ve denetimli serbestlik sürelerine ilişkin son durumu özetler tablo aşağıdadır:

C. DİĞER DEĞİŞİKLİKLER

1. CEZA İNDİRİM ORANLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

a) 06.2005 tarihi öncesi işlenen tüm suçlarda (terör ve örgütlü suçlar hariç) hükümlünün ceza infaz kurumundan firarı yok ise indirim oranı, Mülga 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun’un 19. maddesi gereği  ½ + ayda 6 gündür. Hükümlünün firarı var ise indirim oranı CGTİHK’nın + 671 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Kurum Ve Kuruluşlara İlişkin Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (“KHK”) kapsamında  ½ olarak hesaplanacaktır.

b) Kesinleşmiş hapis cezası 2. kez tekerrür etmişse hükümlüye indirim yapılmayacak olup tekerrür olan cezanın tamamını kapalı ceza infaz kurumunda infaz edilecektir.

2. ADLİ PARA CEZALARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

a) Kanun ile hükmedilen adli para cezasının hükümlü tarafından ödenmemesi nedeniyle hapis cezasına çevrilen fakat öncelikli olarak uygulanan kamuya yararlı bir işte çalışma yükümlülüğünü yerine getirmeyen hükümlünün, bu hapis cezasının da süreli hapis cezalarında olduğu gibi toplama (içtima) kararına dâhil edilmesi sağlanmıştır. Ayrıca infaz sırasında bu kararı verebilecek merciler arasına infaz hâkimi de eklenmiştir.

b) Adli para cezalarının ödenmemesi sebebiyle hapis cezası çevrilen hükümlü denetimli serbestlik süresinden de yararlanamayacaktır.

3. MAHSUP SÜRESİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda, suç tarihinde 18 yaş altı hükümlüler için; süre hesaplamasında hükümlünün suç tarihi itibariyle ceza infaz kurumunda ve nezarethanede geçirdiği gün sayılarak;

• 15 yaşını doldurana kadar 1 gün 3 gün sayılarak,
• 15 yaşını doldurup 18 yaşını doldurana kadar 1 gün 2 gün olarak,

mahsup edilecektir.

4. AÇIK CEZA İNFAZ KURUMUNA GÖNDERME İŞLEMLERİ

Açık ceza infaz kurumlarına ilişkin yapılan düzenleme ile doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilecek cezalar belirlenmiş olup aşağıda sayılan suçların cezaları, süresine bakılmaksızın istisna olarak sayılmıştır.

• Terörle mücadele kanunu kapsamında işlenen suçlardan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler,
• Örgüt kurmak, yönetmek veya üye olmak suçundan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler,
• Mükerrir olarak kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler,
• Koşullu salıverilmenin (şartla tahliye) geri alınmasına dair verilen kesinleşmiş kararı bulunan hükümlüler,
• Mahkemelerce verilmiş disiplin hapsi kararları, aile mahkemelerince verilmiş zorlama hapis kararları.

5. İNFAZ HÂKİMLERİNE VERİLEN YETKİ VE GÖREVLER

Kanun ile İnfaz Hâkimliği’ne verilen yeni görev ve yetkiler verilmiş olup 01.09.2020 tarihinden itibaren uygulanmasına karar verilmiştir. Buna göre İnfaz Hâkimliği aşağıda belirtilen görev ve yetkilere olacaktır.

• TCK 50/6, TCK 51/2, TCK 51/5, TCK 51/7 maddesine istinaden verilecek kararların verilmesi,
• Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanların kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına ilişkin idare ve gözlem kurulu kararlarının onaylanması,
• Açık ceza infaz kurumu şartlarına veya çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları saptananların kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmesine ilişkin idare ve gözlem kurulu kararlarının onaylanması,
• Çektirilecek cezanın hesabında duraksama olursa ya da cezanın kısmen veya tamamen yerine getirilip getirilemeyeceği ileri sürülürse, duraksamanın giderilmesi veya yerine getirilecek cezanın belirlenmesine ilişkin kararlar,
• CGTİHK’nın 99. maddesi gereğince toplama kararının verilmesi,
• CGTİHK’nın 100. maddesi gereği cezanın infazına başlandıktan sonra hükümlünün hastanede geçen sürenin cezadan indirilmesi kararının verilmesi
• Koşullu salıverilme ve koşullu salıverilmenin geri alınması kararları,
• Mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik tedbiri kararları,
• CGTİHK’nın 110. maddesi gereği özel infaz usulleri hakkındaki kararlar.

6. ÖZEL İNFAZ USÜLLERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

• Haftasonu ve Gece Açık Ceza İnfaz Kurumunda İnfaz

Hükümlünün talebi üzerine, kasten işlenen suçlarda toplam 1 yıl 6 ay, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasının

Haftaiçi           : 19:00, ertesi gün saat 07:00’a kadar,

Haftasonu      : Cuma 19:00, Pazar 19:00‘a kadar,

infaz kurumlarında çektirilmesine İnfaz Hâkimi tarafından karar verilebilecektir.

• Konutta İnfaz

İnfaz hâkimliği kararı ile hükümlünün mahkûmiyetine konu suç nedeniyle doğmuş zararın aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesine dair hukukî sorumlulukları saklı kalmak üzere;

• Kadın, çocuk veya 65 yaşını bitiren ile 70 yaşına kadar olan hükümlüler hakkında verilen 1 yıl,
• 70 yaşını bitiren ile 75 yaşına kadar olan hükümlüler hakkındaki 2 yıl,
• 75 yaşını bitiren ile 75 yaş üstünde bulunan hükümlüler hakkındaki 4 yıl,

veya daha az süreli hapis cezasının konutunda çektirilmesine İnfaz Hâkimi tarafından karar verilebilecektir. Aynı şartlar ile;

• Adli tıp kurumunca verilen veya adli tıp kurumunca onaylanan sağlık kurulu raporu olması şartıyla ağır hastalık ve engellilik durumu bulunanların 5 yıl ve daha az verilen hapis cezaları adli tıp kurumunca verilen veya adli tıp kurumunca onaylanan sağlık kurulu raporu olması halinde adli para cezasından çevrilen hapis cezalarının,
• Doğum yaptıktan sonra 6 ay süre geçmiş olan ve doğum yaptıktan sonra en geç 1 yıl 6 ay süre içinde talepte bulunmuş olan kadın hükümlülerin 3 yıl ve daha az hapis cezaları ile adli para cezalarından çevrilme hapis cezalarının,

konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilecektir. Konutta infaz usulünün kapsam dışında kalan istisnai durumlar ise, CGTİHK’nın 110. maddesinin 9 fıkrasında tek tek belirtilmiştir.

Diğer yandan İnfaz Hâkimi, cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesi kararını, cezanın infazına başlandıktan sonra da verebileceği gibi, cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesi sırasında bu usulün uygulanmasına son verilmesine de karar verebilecektir. En önemli husus ise, özel infaz usullerinin uygulandığı hâllerde denetimli serbestlik hükümleri uygulanmayacaktır.

7. HÜKÜMLÜ İSTEĞİ ÜZERİNE İNFAZIN ERTELENMESİ ŞARTLARI

Kasıtlı adli suçlarda 3 yıl, taksirli suçlarda 5 yıl ve daha az süreli cezası bulunan hükümlülerin cezaları, her defasında 1 yılı geçmemek üzere en fazla 2 kez ertelenebilecektir. İnfazına başlansa dahi yükseköğretim, anne-baba, eş, çocuklarının ölümü, hastalıkları, malullükleri, ticari faaliyetlerin yürütülmesi veya tarım topraklarının işlenmesi gibi mazeretleri bulunan hükümlülerin cezaları güvence bedeli yâda başka bir şarta bağlı olarak ertelenebilmektedir. Ayrıca erteleme süresi içerisinde başkaca kasıtlı suç işleyen hükümlünün erteleme kararı derhal kaldırılmaktadır.

Terörle mücadele kapsamında işlenen, örgütlü suçlar kapsamında işlenen ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarda, süresine bakılmaksızın erteleme işlemi yapılamayacaktır. Yine mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanmasına karar verilenler ile disiplin hapsi ve tazyik hapsine mahkûm olanların cezaları da ertelenmeyecektir.

8. HASTALIK NEDENİYLE İNFAZIN ERTELENMESİ

Hükümlünün hastalığı hayati tehlike teşkil ediyorsa infazı geriye bırakılabilecektir. Aynı şekilde toplum açısından tehlikeli olmayan hükümlünün, ceza infaz kurumuna girdikten sonra ağır hastalık, engellilik, hayatını yalnız idame ettirememesi durumlarında da infazı geriye bırakılabilecektir.

Adli tıp kurumunca verilen ya da tam teşekküllü devlet hastanesinden verilip adli tıp kurumunca onaylanan cezaların infazı da raporda belirtilen tarih kadar ertelenecektir.  Raporda erteleme süresi bulunmuyorsa 1 yıl ertelenir.

Erteleme işlemleri hükümlünün bulunduğu ya da tedavisinin devam ettiği/yapılacağı yer Cumhuriyet Başsavcılıklarınca yapılacaktır.

Hamile hükümlülerin cezası, sağlık kuruluşundan alınacak raporla doğum yapıncaya kadar ertelenir. Doğum yapan hükümlülerin cezası ise, doğum yaptığı tarihten itibaren 1 yıl 6 ay ertelenir. (Doğumdan sonra çocuğun başkasına verilmesi ya da ölmesi durumunda, erteleme süresi 2 ay ile sınırlı olacaktır.)

Ceza infaz kurumuna girdikten sonra hamile kalan hükümlüler, koşullu salıverilmesine 6 yıldan az kalanlar ve tehlikeli sayılanlara infaz erteleme işlemi yapılmaz.

D. YAPILAN DEĞİŞİKLİK SONRASI HÜKÜMLÜNÜN CEZAEVİNDE YATACAĞI AZAMİ SÜRELER

[1] 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

[2] 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu

[3] 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu