Şüpheli ve sanığın ifade alma ve sorgu işlemleri bakımından izlenecek usul CMK Md. 147’de düzenlenmiştir.
İfade ve sorgu soruşturma ve kovuşturma evrelerinin önemli bir ceza muhakemesi işlemidir ve CMK’da düzenlenmiştir.
Soruşturma ve kovuşturmaya yön veren ve delillerin toplanmasına imkan sağlayan önemli bir işlemdir ve esasen suçun faili olduğundan şüphelenilen ya da faili olduğu açıkça bilinen kişileri hedefler.
İfade ve sorguya konu ifade alma işlemleri kişinin özgür iradesine dayanmalı ve onun bir yansıması olmalıdır. Bu nedenle ifade alma ve sorguda CMK’da belirlenen teme ilkelere uyulmalıdır.
Kanuna g öre ifade alma ve sorguda izlenecek usul kısaca şöyledir:
a) Önce şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık kimliği ile ilgili sorulara doğru cevap vermek zorundadır. Aksi takdirde yanlış verilen cevaplar ayrı bir ceza soruşturmasının konusu olabilir. Doğru bilgi soruşturmaya yön vermelidir. Bunun için işleme konu kişinin kimliğinin doğru bir şekilde tespiti gerekir.
b) Şüpheli veya sanığa yüklenen suç anlatılır. Bu evrensel bir ilkedir ve isnad altında olan kişinin suçlamayı öğrenmesi, yapacağı savunmanın esasını oluşturur. Adil yargılanma ve yakalanan kişinin hakları ile de uyumludur.
c) Şüpheli ve sanığa yasal haklarının bildirilmesi gerekir. Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir. Özellikle savunma bakımından Müdafi atanması ve buna dair koşullar bakımından bilgilendirme kişi hakları yönüyle önem arz eder. CMK’da bu konuda başkaca hükümler de öngörülmüştür.
d) Yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilir. Şüpheli veya sanık yakalandığında, gözaltına alındığında veya gözaltı süresi uzatıldığında, Cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilir.
e) Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir. “Susma Hakkı” olarak isimlendirilen bu hak kapsamında kişinin kendisine yapılan suçlama konusunda eylemsiz kalması ve açıklamada bulunmaktan kaçınmasına dair hakkı düzenlenmiştir.
f) Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.
g) İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır. CMK m. 147/1 (g) bendinde yer alan düzenlemenin temel amacı, TCK madde 52/2-4‟de öngörülen adli para cezasının tayininde mahkemeyi bilgilendirmektir. Kişinin ekonomik ve kişisel durumu da suçtaki eylemleri ve kusuru bakımından önem arz eder ve yargılamda dikkate alınması gereken bir niteliğe sahiptir.
h) İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılır. Delil olarak ulanma ve muhtemel iddia ve ithamlardan ifadeyi alanın korunması bakımından teknik imkanlar ölçsünde ifadeleri kayda geçirmek gerekir.
i) İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta aşağıda belirtilen hususlar yer alır:
1. İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih.
2. İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği.
3. İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri.
4. Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı.
5. İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri.
İfadenin mekanı, zamanı ve süresi ile ilgili hüküm içermemektedir. Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma Yönetmeliği’nde de buna dair bir hükme yer verilmemiştir.
İfade alma veya sorgunun ne kadar sürebileceği konusunda da bir süre sınırlaması yapılmamıştır. Kişinin özgür iradesi etkilenmeyecekse gerektiği kadar ifade alma süreci devam edebilir. Ancak yasak sorgu yöntemi olarak kabule dilebilecek ve kişi iradesini olumsuz etkileyebilecek şekilde ifade alma ve sorgu işlemi yapılması CMK’da benimsenmemiştir.
“Madde, karşılaştırmalı ceza usul hukukunda, kişi ö zgürlüğü bakımından artık yerleşmiş bulunan temel ilkelere uygundur. Ü zerine suç atılan veya şü phe alt ına sokulan kimsenin savunma hakkını gü vence alt ına almak amacıyla madde, sorgunun veya ifade almanı n ne suretle icra edilece ğini, ayrıntıları ile g ö stermektedir. Konulan esaslar, hâkim, mahkeme, Cumhuriyet savcısı, kolluk âmir ve memurları hakkında aynı derecede olmak üzere geçerlidir. Maddenin, şüpheli veya sanığın haklarını saptayan ve sonra sorgu yapacak ve ifade alacak yetkililere hitap eden iki kategori hükmü içermesi uygun g ö rülmüştür. Önce hakları belirlenebilir:
Şüpheli veya sanığın ifadelerinin alınması veya sorguya çekilmeleri bakımından tesis edilen hakların başında birinci fı kran ın 5 numaralı bendinde yer alan susma hakkı geliyor. Susma hakkı, Avrupa İnsan Hakları S ö zleşmesinin 6. maddesinde yer alıp en temel insan haklarından birisini oluşturan suçsuzluk karinesinin tamamlayıcı unsurudur. Ancak susma hakkı, “ isnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmamayı” kapsamaktadır. Yoksa kişi, 1 numaralı bentte açıkça beyan olunduğu üzere “ kimliğe ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmak zorundadır.”
Sorguya çekilecek veya ifadesi alınacak şüpheli veya sanığın yararlandığı ikinci temel savunma hakkı, avukat bulundurabilmektir. İfade alma veya sorgudan ö nce ad ı geçenlere bu hakları hat ırlatacak, avukat atayabilecek durumda değ illerse baroca se çilecek bir avukat isteyebilecekleri ve onun hukukî yardımından yararlanabilecekleri ve bu avukatın vekâletname aranmaksızın ifade ve sorguda hazır bulunabileceği bildirilecektir.
Üçüncü hak, yakalanan kişinin yakınlarına yakalandığını bildirmesinin sağlanmasıdır.
D ö rdüncü hak, adı geçenlerin somut delillerin toplanmasını isteyebileceğinin hatırlatılmasıdır. Bu husus sorgu ve ifade alma sırasında, şüpheli veya sanığa şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağının sağlanmasını emreden ve 6 numaralı bentte yer alan hükümde, gü vence alt ı na al ınmıştır.
2 numaralı bentte yer alan ve şüpheli veya sanığa isnat edilen suçun da anlatılacağını saptayan hükü m de esasl ı bir güvence oluşturmaktadır. Maddenin ifade alacak veya sorgulama yapacak yetkililere hitap eden hükümleri ve yükümleri ise, yukarı da şüpheli veya sanığın haklarına ilişkin yükümlere ek olarak şunlardır:
Kimliğin saptanması,
İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel durumu hakkında bilgi alınması,
İfade veya sorgunun bir tutanağa bağlanmasıdır. Bu tutanakta aşağıdaki hususlar yer alır:
a) İşlemin yapıldığı yer ve tarih,
b) İşlemde hazır bulunanların isim ve sıfatları ve işleme tabi tutulanların açık kimlikleri,
c) Maddede yer alan işlem veya yükümlülüklerin ifade almada veya sorguda yerine getirildiği, getirilmemiş ise nedenleri,
d) Tutana ğın bütün hazır bulunanlarca okunarak imzalanması ve bu hususun beyanı,
e) İmzadan çekinme halinde bunun nedenleri.”
Ceza davaları ile ilgili destek ve danışmanlık için hemen şimdi bizlerle iletişime geçebilirsiniz.