Emekli maaşına haciz konulabilmesiyle ilgili yasa tekrar düzenlendi. Bu yasa ile emekli maaşına gelen hacizler sadece belli borçlarla sınırlandırıldı.
Uzun bir çalışma hayatı sonrası yaşlılıkta da kişilerin geçimini sağlayabilmesi için ödenen paraya emekli maaşı denir. Bu maaşların miktarında kişilerin çalışma yaşamı boyunca aldıkları maaş, ödedikleri prim ve meslekleri gibi etkenler bulunur. Ancak en azdan yatan maaş olarak düşünüldüğünde yaşlıların temel yaşam gereksinimlerini karşılayacak miktarlardadır. Bu sebeple emeklilik öncesinden süregelen ya da daha sonra edinilmiş borçlarla maaşlardan kesinti yapılması kişilerin endişelenmesine neden olmaktadır.
Emekli maaşına haczin tüm maaşı kapsayacak şekilde konulması yeni yasa gereğince yasaktır. Borçların tahsili sadece maaşın %25’i kadarlık bir kesinti ile alınabilmektedir.
Maaşa haciz geldiği durumlar oldukça kısıtlıdır. Ancak yasanın doğru uygulanmaması nedeniyle böyle durumlarla karşılaşılabilmektedir. Bu gibi durumlarda itiraz edebilmek için maaşa hangi durumlarda haciz gelebildiğinin bilinmesi gerekir.
Emekli maaşına haciz uygulanabilen durumlar:
Maaşa konan haciz miktarı kişinin asgari geçimi ön planda tutularak belirlenmektedir. Buna göre kişinin yine kabul etmesi koşuluyla maaşın %25’lik kısmı kadarlık kesinti yapılabilmektedir. Ancak tüm kesintiler kişinin hacze muvafakat etmesine bağlıdır. Maaşın tamamını kapsayacak şekilde uygulanan hacizler kanun nezdinde yasaktır. Ancak kesintileri engelleyen bir durum yoktur. Bu nedenle yapılmış bir kesintiye itiraz edilmemesi durumunda kesinti kabul edilmiş sayılır.
Emekli maaşına konan hacizler maaşın tamamını kapsamayacak şekilde yapılabilmektedir. Ancak emeklinin rızası olmadan konan her türlü haciz ve kesintiler yasaktır. Eğer daha önceden konulmuş bir haciz varsa bunun için emeklinin, haciz kesintisini koyan icra müdürlüğüne başvurarak duruma itiraz etmesi gerekmektedir. Bu itirazın sonucunda icra tetkik hâkimi şikâyeti inceleyerek durumun düzeltilmesini sağlar.
Emekli maaşına konacak haciz en fazla %25 olacak şekilde belirlenmiştir. Emekli maaşı alan yaşlıların asgari geçimleri ve yaşamlarını sürdürebilmeleri bu kesintiler için asıl belirleyici olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle eğer emekli, borcu için maaşından kesinti yapılmasını istemiyorsa buna itiraz ederek kesintiyi iptal edebilir.
Yapılacak kesintilerin kişiyi fakirleştirmeyecek oranlarla yapılması zorunlu kılınmıştır. 2022 yılında yapılan kanun yenilemesiyle kesintiler onay alınmadan zaten yapılamamaktadır. Buna göre emekli maaşı 4000 TL olan birinden en fazla 1000 TL’lik bir kesinti yapılabilmektedir.
Emeklinin kefil olduğu borçtan maaşına bloke konulamaz. Emekli kefil olurken müşterek borca girişi için garanti olarak emekli maaşını göstererek imza atmışsa bu durum değişmektedir. Emeklilerin bazı durumlarda kefillikleri kabul görmemektedir. Eğer sözleşme imzalanırken emekli kendi maaşına bir haciz konabileceğini belirtmişse bu durumda muvafakat göstermiş sayıldığı için emekli maaşına haciz uygulanabilmektedir.
Fakat kanun geriye dönük muvafakat verilmiş durumları da kapsadığı için emeklinin bu haczin kaldırılmasını isteme hakkı vardır. Bunun için mahkemeye gidilerek dava açılmalıdır. Bu konuda daha önce açılmış ve kazanılmış emsal davalar da olduğu için davadan olumsuz sonuç alma ihtimali oldukça düşüktür.
Vergi borcundan haciz koyma işlemlerine Vergi Dairesi bakmaktadır. Kanun gereği Vergi Dairesi’nin emeklilerin maaşlarına haciz koyma ve kesinti yapmakla ilgili bir yasal hakkı yoktur. Ancak emekli borçlarının kapatılması için bu kesintileri talep ederek maaşından kestirebilir. Bu kesintiyle her ay maaşın yatacağı dönemde kişinin borcu için belirlenen bölüm direk Vergi Dairesi’ne geçer. Emeklinin eline geçmeden bu parayla borcu ödenmiş olur.
Vergi borçlarının yapılandırılması ve ödenmesi ise hacizin kaldırılması için izlenebilecek diğer yoldur. Bunun bankalardan kredi talep edilebilir.
Emekli maaşına bankalar herhangi bir müdahalede bulunamazlar. Yasa gereği muvafakati olan ve nafaka ödemesi olan emeklilerin dışında, emekli maaşı kesintiye uğrayamamaktadır. Emeklinin herhangi bir borcu için bankanın onay almadan maaşa el koyması ya da kesmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Sadece öncesinde maaş kesintisi için onay verilmişse kesinti yapılabilmektedir. Bu durumda da emeklinin her zaman itiraz etme hakkı vardır.
Yapılan kesinti için emeklinin itirazını bankaya bildirmesi gerekmektedir. Banka bu durumda kalan gün sayısının karşılığı kadar promosyon iadesini yapar ve maaşa konan bloke kaldırılır.
Emekli maaşının haczedilebileceği durumlar 5510 sayılı kanunun 93. maddesinde net bir şekilde belirlenmiştir. Bu yasaya göre emeklinin maaşı sadece nafaka ve geçmiş SGK borçları için haczedilebilir. Bu hacizler de kişiyi fakirleştirmeyecek şekilde yapılmak zorundadır. Bahsi geçen yasa şu şekildedir:
“Bu Kanun gereğince sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu Kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez. Gelir, aylık ve ödenekler; 88 inci maddeye göre takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Bu fıkraya göre haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, borçlunun muvafakati bulunmaması halinde, icra müdürü tarafından reddedilir”
Bu yasa maddesi ile memur, işçi, çalışan emeklisi fark etmeksizin tüm emeklilerin maaşları güvence altına alınmıştır. Kanun emredici nitelikte ve kamu düzenine ilişkin olduğu için süresiz olarak şikâyete tabiidir. Yani daha önce başlatılmış bir kesinti ve haciz için şimdi de itiraz edilebilmektedir.
Babadan kalan maaş dul ve yetim aylığı olarak kabul edilmektedir. Bu maaşlar üzerinde uygulanan tüm yasal süreç ve kesinti işlemleri tıpkı emekli maaşında olduğu gibidir. Evin geçimini sağlayan babanın vefatının ardından geride kalan aile bireylerinin asgari düzeyde ihtiyaçlarını karşılamaya devam edebilmesi için verilen bir paradır.
Bu tür ödemeler de öncelikli olan kişilerin fakirleşmeden yaşamlarını sürdürebilmeleri olduğu için buralardan alacak tahsili yapılamamaktadır. Eğer babasının maaşını alan çocuk kendi borçları için bu maaşı dayanak olarak göstermiş ve ödeyemediği takdirde maaştan kesinti yapılmasına muvafakat vermişse maaştan kesinti yapılabilmektedir. Bunun dışında kişi kendi borçları için maaş eline geçmeden kesinti yapılmasını da talep edebilmektedir. Eğer böyle bir talepte bulunulursa maaş hesaba direk borç miktarı kesilip alacaklıya ödenmiş olarak yatacaktır.
Emekli maaşına haciz konduğunu öğrenmek için e-Devlet üzerinden giriş yapılmalıdır. Bu sorgulamayı yapabilmek için öncelikli olarak sisteme vatandaş girişi yapılabilmelidir. E-devlet şifresi olmayan yaşlılar PTT’den giderek kendilerine şifre alabilir. Burada e-Devlet siteminden her türlü yasal işlemlerin yapılabildiği ve bu nedenle şifrenin başka kimseyle paylaşılmaması gerektiği unutulmamalıdır.
Şifre ile e-Devlet sistemine girildikten sonra “ Dava Dosyası Sorgulama ” sayfasından haciz sorgulaması yapılır. Eğer kişinin üzerine tanımlanmış herhangi bir haciz varsa buradan o haciz dosyalarına ulaşılabilmektedir. Ancak emekli maaşına haciz kişinin yasal onayı olmadan konamadığı için habersiz olarak böyle bir durumla karşılaşılma ihtimali yoktur.
Emekli maaş haczinin kaldırılması, alacaklının borcunun ödenmesi ve avukatlık tahsil ücretinin karşılanması durumunda gerçekleşmektedir. Bir dosya için borçlunun maaşından kesinti yapılmaya başlandığında söz konusu dosya borcunun asıl alacağı, faizi, icra harç ve giderler ile varsa avukatlık vekalet ücretinin tamamının tahsil edilmesi ile kesinti yapılması ile sona ermektedir.
Ancak bazı durumlarda, İcra Dairesi tarafından sehven, yanlışlıkla kesinti yapılmaya devam edilmektedir. Böyle bir durumla karşılaşılması halinde takip edilmesi gerekilen aşamalar bulunmaktadır.
Borcunu ferileriyle birlikte tamamen ödeyen borçlunun maaşından kesinti yapılmaya hala devam ediliyorsa İcra Dairesine bir dilekçe vererek durumu izah etmesi gerekmektedir. Talep memurlar tarafından işleme alınacak ve uygulanacaktır.
Emekli olmuş vatandaşın maaşına banka hiç bir şekilde haciz koyamayacağız için emeklinin üzerine ev var ise evine haciz koyabilir.
Haciz memuru evden hangi eşyaları alabilir;
Memurların maaşlarında da maaş haczi söz konusudur. Borçlunun devlet memuru olduğu icra dosyalarında da maaş haczi yapılabilmektedir. Kesinti için izlenecek yol SGK’lı çalışanlar ile aynı şekilde ilerlemektedir. Maaşından kesinti yapılan memur hakkında soruşturma açılması belirli bazı meslekler dışında söz konusu değildir.
Memur maaşından kesintiye itiraz edilmesi mümkün değildir. Ancak alacaklı ya alacaklı vekili ile yapılacak görüşmeler neticesinde haczin kaldırılması mümkündür. Anlaşma durumunda bir sonraki ay maaştan kesinti yapılıp yapılmayacağı hem ilgili İcra Dairesinden hem de bağlı çalışılan kurumun muhasebe kaydından takip edilerek öğrenilmektedir.