Ceza Hukuku Nedir?

İçindekiler

1 Ceza Hukuku Nedir?

Ceza hukuku nedir? Hukuk; toplumsal düzeni tesis etmeye yönelmiş ve yaptırımlarla desteklenen kurallar bütünüdür. Hukuk sistemi olarak tarif edebileceğimiz bu kurallar kümesi, sosyal ilişkilerin karmaşık doğası ve çok yönlülüğü nedeniyle birçok alt dala ayrılır. Bunların arasında herkesin bir şekilde temas ettiği alanların başında gelen ceza hukuku ve Türk Ceza Kanunu, adaletsizliği ve hukuksuzluğu oluşturan insan fiillerinden hangilerinin suç veya kabahat olarak tanımlanacağını düzenleyen ve yaptırımlara bağlayan hukuk dalıdır. Aynı zamanda Ceza Hukuku, bu davranışın hangi durumlarda suç veya kabahat teşkil edeceğini ve bu kabahatlerin işlenmesi durumunda hangi yaptırımların uygulanacağını belirleyen hukuk disiplinidir.

Kısacası devletin asli görevi, meşru ve adil bir toplumsal düzen kurmak ve sürdürmek olurken, bu görevi hukuk sistemi, yasalar ve toplumun kendisine devrettiği yaptırım gücüyle yerine getirir. Esasen ülkede yürürlükte olan tüm hukuk kurallarının amacı, insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemek ve böylece toplumun barış ve düzen içinde yaşamasını sağlamaktır. Ceza hukuku da diğer hukuk disiplinleri gibi, kaynaklarını bu genel amaca katkıda bulunmak amacıyla kullanır ve tüm insanların hukuk düzeni içerisinde yaşam hakkı başta olmak üzere temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını sağlar.

Bu noktada ceza hukukunun özelde de Türk Ceza Hukuku’nun temel ilkeleri ile toplumsal düzenin korunmasına sağladığı katkıların irdelenmesi gerekiyor. Hukuku ve hukukun kurallarını dikkate almaksızın eylem ve fiillerde bulunmak, toplum düzeninin sağlanması amacına zarar verecek ve kamu düzeni de bundan olumsuz şekilde etkilenecektir.

Ceza Hukuku sisteminin temel özellikleri

Ceza Hukuku sisteminin temel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür;

Ceza Hukuku Genel Hükümler

Maddi ceza hukuku nedir?

Hangi fiillerin suç teşkil ettiğini, suçun unsurlarını, suçlar için öngörülmüş yaptırımları (cezaları) ve tüm bunlara ilişkin temel ilkeleri inceleyen hukuk dalı maddi ceza hukukudur. Maddi ceza hukukuna ilişkin temel kanun 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’dur.

Maddi ceza hukukunda, ceza hukukunun genel hükümleri ve ceza hukukunun özel hükümleri iki ayrı kısımda ele alınır ve düzenlenir.

Bugün yürürlükte olan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun genel hükümleri birinci maddeden 75. Maddeye kadar olan kısmında yer alır. Aynı kanunun özel hükümleri ise 76. Maddeden başlayarak 345. Maddeye kadar olan kısmıdır ve bu bölümler iki farklı kitap ya da iki farklı hukuk olarak karşımıza çıkar.

Genel Hükümler

Temel İlkeler, Tanımlar ve Uygulama Alan

Temel İlkeler ve Tanımlar

Kanunun Uygulama Alanı

Ceza Sorumluluğunun Esasları

Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği, Kast ve Taksir

Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler

Suça Teşebbüs

Suça İştirak

Suçların İçtimaı

Yaptırımlar

Cezalar

Güvenlik Tedbirleri

Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi

Dava ve Cezanın Düşürülmesi

Ceza Hukuku Özel Hükümler

Ceza Kanunundaki özel hükümler kasten adam öldürme, işkence, cinsel taciz ve saldırı, hakaret, hırsızlık, yağma, uyuşturucu ticareti gibi suç tiplerini düzenlemekte ve yaptırıma bağlamaktadır.

Ceza Kanunundaki özel hükümlerde, ceza gerektiren suçlar belirli kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. Kanun koyucu bu sınıflandırmada suçun maddi ve manevi unsurları, faili, öngörülen yaptırım, suçun görünüş şekilleri, saikı, suçun yeri ve zamanı gibi birçok kriteri dikkate almıştır. Hukuka aykırı olarak işlenen ve suç teşkil eden her türlü fiil, hukuki değeri ihlal eder ve ona zarar verir. Suçun ihlal ettiği değer, ceza fiilinin maddi nesnesidir. Buna göre Ceza Hukuku, haksızlık ve hukuka aykırılık oluşturan davranışları, hırsızlık, saldırı, taciz gibi kesin hükümlerle isimlendirerek açık ve kesin bir şekilde suç olarak tanımlar.

Ceza hukukunun temel kanunu olan 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun özel hükümleri şu şekilde maddeler halinde sıralanır;

Özel Hükümler

Uluslararası Suçlar

Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar

Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti

Kişilere Karşı Suçlar

Hayata Karşı Suçlar

Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar

İşkence ve Eziyet

Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün İhlâli

Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma

Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar

Hürriyete Karşı Suçlar

MADDE 115 İnanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme

Şerefe Karşı Suçlar

Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar

Malvarlığına Karşı Suçlar

MADDE 167 Şahsî cezasızlık sebebi veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsî sebep

Topluma Karşı Suçlar

Genel Tehlike Yaratan Suçlar

MADDE 174 Tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi

MADDE 175 Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlâli

Çevreye Karşı Suçlar

Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar

MADDE 187 Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilâç yapma veya satma

MADDE 191 Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak

Kamu Güvenine Karşı Suçlar

Kamu Barışına Karşı Suçlar

Ulaşım Araçlarına veya Sabit Platformlara Karşı Suçlar

MADDE 224 Kıta sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgedeki sabit platformların işgali

Genel Ahlaka Karşı Suçlar

Aile Düzenine Karşı Suçlar

Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar

MADDE 239 Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması

Bilişim Alanında Suçlar

Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler

Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar

Adliyeye Karşı Suçlar

MADDE 273 Şahsî cezasızlık veya cezanın azaltılmasını gerektiren sebepler

MADDE 277 Yargı görevi yapanı, bilirkişiyi veya tanığı etkilemeye teşebbüs

Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar

MADDE 301 Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama

Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar

MADDE 305 Temel millî yararlara karşı faaliyette bulunmak için yarar sağlama

MADDE 307 Askerî tesisleri tahrip ve düşman askerî hareketleri yararına anlaşma

Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar

Millî Savunmaya Karşı Suçlar

Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk

MADDE 329 Devletin güvenliğine ve siyasal yararlarına ilişkin bilgileri açıklama

MADDE 337 Yasaklanan bilgileri siyasal veya askerî casusluk maksadıyla açıklama

Yabancı Devletlerle Olan İlişkilere Karşı Suçlar

Son Hükümler

Ceza Hukuku Sisteminde özel hükümlerde ele alınan düzenlemeler kişinin her türlü maddi ve manevi bütünlüğüne, topluma ve devlete karşı yapılan saldırıları ve ihlalleri kapsamaktadır.

Türk Ceza Kanunun özel hükümleri Uluslararası suçlar kapsamında soykırım ve insanlığa karşı suçlarla başlamaktadır. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçu da bu bölümde ele alınmıştır.

Hemen ardından ikinci Kısım ‘da Kişilere Karşı Suçlar düzenlenmiştir. Bu bölüm;

Ceza Hukuku, tüm hükümleri ile suçları tanımlar, unsurlarını ortaya koyar, yaptırımlarını ve kovuşturma usullerini belirleyerek kamu düzeninin korunmasına hizmet eder.

Ceza Muhakemesi Hukuku

Ceza Mahkemesi kapsamında ele alınan ceza soruşturması ve ceza davası, isnat edilen suçun işlenip işlenmediğinin araştırılması ve ceza hükmünün ihlal edilip edilmediğinin kesin ve net olarak ortaya konulması sürecidir. Ceza Hukuku; işlendiği iddia edilen suçun, meydana gelip gelmediği, suçu işlediği iddia edilen kişinin cezai ehliyetinin bulunup bulunmadığı, cezaya karşı kişinin sorumlu tutulup tutulmayacağı ve buna göre söz konusu yaptırımın türü ve çeşidinin araştırılmasına ve tespitine olanak verir.

Ceza Muhakemesi Hukuku, ceza davalarını düzenleyen bir hukuk dalı olarak çeşitli ilkeleri ortaya koyar. Ceza Muhakemesi Kanununun amacı hak ihlaline yol açmadan maddi gerçeği aramak ve bulmaktır.

Ceza Hukuku sistemi içinde yer alan Ceza Muhakemesi Kanununa göre ceza davasının nasıl yürütüleceği gerek suçlunun ve gerekse de mağdurun hak, yetki ve yükümlülüklerinin neler olduğu belirlenir. Suç söz konusu olduğunda suçun yaptırıma bağlanması ve yaptırımların uygulanması (infazı) sürecinde soruşturma, dava, savunma ve karara bağlama süreçleri işletilir.

Burada önem arz eden nokta ceza davasının amacının net bir şekilde ortaya konulmasıdır. Söz konusu ceza hukukunun ve ceza davasının amacı, işlenen suç karşısında şüpheli olarak nitelendirilen muhatabın haklarını da savunarak, gerçekten suçun vuku bulduğunun araştırılmasına ilişkin esasların belirlenmesidir.

Ancak ceza muhakemesi sürecinin en önemli ve en dikkat edilmesi gereken aşaması soruşturma sürecidir. Bu süreç, işlenen fiilin suç teşkil etmesi, ya da suç teşkil etmesine ilişkin şüphelerin varlığının yetkili makam ve kişilerce araştırılması ve incelenmesidir. Buna göre her şüphe edilen kişi mutlak suçlu değildir.

Ceza Mahkemesi işlem ve uygulamalarına göre bir fiilin suç olarak algılanması ve yasal sürecin işletilmesi için birtakım şartlar bulunmalıdır.

Ceza mahkemesi davasının şartları, ceza davasının yasallık eşiğini oluşturduğundan ve şart oluşmadan yargılama yapılması mümkün olamayacağından tüm aşama ve izin süreçlerinin hassasiyetle yürütülmesi gerekmektedir.

Ceza Hukukunun Temel İlkeleri

Ceza hukuku, gerek suç teşkil eden herhangi bir fiilden zarar görenin (mağdur) gerekse de suç işlediği iddia edilen bireyin (şüpheli) hak ve özgürlüklerini en çok etkileyen hukuk disiplinidir. Bu nedenle ceza hukuku, soruşturma ve davanın tarafı olan her bir bireyin tüm hak ve hukukunun ve özgürlüğünün güvence altına alındığı ve güvence için de bazı ilkelerin yürürlüğe konulduğu hukuk sistemidir.

Kanunsuz suç ve ceza olmaz (Nullum cri- men nulla poena sine lege) ilkesi , kanunilik ilkesi olarak da adlandırılan bu prensibe göre hiç kimse kanunun açıkça suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; hiç kimse bir fiil için kanunda gösterilen ceza dışında bir ceza ile veya kanunda gösterilen cezadan daha ağır bir ceza ile cezalandırılamaz

Basitçe anlatmaya çalışırsak bu ilke fiilin kusurluluğuyla ilgilidir. Failin hareket ve neticeden ibaret eylemi kasten veya taksirle gerçekleştirmiş olmasıdır. Hukuka uygun bir şekilde hareket edebilme imkânına sahip olan failin, hukuka aykırı bir davranışı seçmiş ve gerçekleştirmiş olması nedeniyle bu fiilin ona yüklenebilmesi ve fiilinden dolayı kınanabilmesi şeklinde tarif edilmektedir.

Ceza hukukunda kusur, bir eylemin isnat yeteneği mevcut bir kimse tarafından bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. Failin cezalandırılabilmesi için hukuka aykırı fiili bilerek ve isteyerek icra etmiş olması gerekir. Bu ilkeden de ancak fiili bizzat işlemiş failin cezalandırılabileceği prensibi türetilmiştir. Bu ilkenin Ceza Kanunundaki karşılığı TCK Md. 20/1 ‘de yer almaktadır: “Ceza sorumluluğu şahsîdir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.”

Meydana gelen eylemler sonrasında gerçek suçlunun belirlenmesi, gerçek suçlunun bulunması ve suça uygun cezanın uygulanması için bu temel ilkeler göz önünde bulundurulur.

Ceza Hukuku çerçevesinde temel olarak alınan bu iki ilkenin dışında, modern ceza adaleti sistemlerinde, bireylerin temel haklarının sağlanmasını amaçlayan bazı başka ilkeler de belirlenmiştir. Bunlar şu şekilde sıralanır;

Tüm ilkelerin net bir şekilde belirlenmesi ve esaslarına göre göz ardı edilmeden uygulanması yasalar önünde herkesin eşit haklara sahip olması, suçluluğu ispat edilinceye kadar herkesin masum sayılması ve adaletin sağlanmasına yöneliktir.

Kanunilik ilkesi, suç ve ceza söz konusu olduğunda hem mağdur olan kişinin hem de suçlu olduğu iddia edilen şüphelinin güvenliğini ve haklarını korumaya yönelir ve gereklidir.

Suçun niteliği, suça verilecek ceza, ağırlaştırıcı sebepler, hafifleştirici sebepler, güvenlik tedbirleri ve diğer tüm konular kanunda açıkça belirtilmelidir. Aksi halde suçlunun haklarının korunup korunmadığı, objektif olarak yargılanıp yargılanmadığı ve cezalandırılıp cezalandırılmadığı sorgulanır.

Suçun ve cezanın kanuniliği hem suç ilişkisinin unsurlarının hem de suç için belirlenen cezanın kanunda açık, net ve anlaşılır bir şekilde belirtilmesini gerektirir. Fiilin suç olarak kabul edilebilmesi için ceza normuna tıpatıp uymalıdır. Ceza hukukunda, cezai suçlar ceza normları tarafından düzenlenir. Suçu tanımlayan herhangi bir yasal hüküm, “cezai norm” olarak adlandırılır.

Suç ve cezayı oluşturan ceza normları; Kurallar ve yaptırımlardan oluşur. Kural, belirli bir eylemi gerçekleştirme emridir. Belirli bir davranışı yapmak veya yapmamak için bir komuttur. Yaptırım, kuralları çiğnemenin yasal sonucudur.

Yukarda da belirtildiği gibi bir yargılama sürecinin başlaması ve sonuçlandırılabilmesi için suç tipine uyan hukuka aykırı bir fiilin, suçtan zarar gören birinin ve kovuşturma şartlarının ve diğer unsurların bulunması gerekir.

Bunların dışında Ceza Muhakemesi ilkeleri arasında şunlar da sayılabilir;

Bu ilkeler dahilinde yargılama sürecinin devam ettirilmesi hem suçlu olarak itham edilen zanlının hem de mağdurun haklarını ve hürriyetlerini korumaya yöneliktir. Ceza muhakemesi hukukunu anlamak için özellikle bu ilkeleri incelemekte fayda vardır.
Ayrıca Bursa ceza avukatı hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz.